Ik wil het terugvinden
zoals ik het achterlaat
"V
Beschrijf het landschap dat u het meeste boeit. Met die opdracht is een
aantal auteurs op pad gegaan. Voorwaarde was wel, dat het een
Nederlands landschap moest zijn. Vanaf 19 oktober verschijnen hun
bijdragen in de zaterdag-bijlage 'Traject' van de Volkskrant. De eerste
tocht, beschreven door Ira Bart, leidde naarZeeuws Vlaanderen.
3
Op mijn zeventiende had ik een Griekse
correspondentievriend die perse wilde
schrijven met iemand uit het land waar
de mensen zo tegen de zee hadden
moeten vechten. Hij had daar grote be
wondering voor. Ik stuurde hem een
kaartje van Zeeland, en speciaal van
Zeeuws-Vlaanderen: "Hier hebben de
mensen het hardst gevochten". Ik
schreef hem dat ik zelf nooit tegen de zee
had gevochten, maar dat mijn vader in
de nacht van de watersnoodramp men
sen met bootjes uit hun huizen had ge
haald om ze naar familieleden op het
droge te brengen. Dat hij samen met
andere mannen zandzakken had gelegd
om de dijken te versterken. Luctor et
emergo. Verstond hij Latijn?
Ik moet zelf regelmatig nog naar het
gebied waar de mensen eeuwen geleden
op drijvende stukken land woonden.
"Van Dee tot Hontenisse, van Hulst tot
aan Cadzand", leerden we vroeger op
school: het refrein van het Zeeuws-
vlaamse volkslied. Ik denk dat geen kind
het nog leert Waar Dee lag wist ik niet-
het schijnt dat de inwoners van Eede
hun woonplaats zo noemen. Juist het
land dat door de grillen van het water
constant is veranderd, heeft zijn eigen
zinnige karakter bewaard. Maar wat
gaat er gebeuren, als er een vaste oever
verbinding komt?
Ik heb natuur en landschap altijd over
me heen laten komen. Ervan genoten,
als het mooi was. Maar ik ben geen
geboren tuinierster. Ik weet haast niks
van land- en akkerbouw. Ik bouwde als
kind zandkastelen op het strand die ik
tot de laatste heuvel verdedigde. Na de
watersnood in 1953 deed ik mijn best 's
avonds niet in slaap te vallen, omdat ik
niet wilde dat het water mij in mijn slaap
verraste. Ik zou waken en alle mensen in
mijn omgeving wakker maken, als dat
nodig was. De natuur was machtig en
ongrijpbaar, en moeilijk te bedwingen.
Moest dat dan? De mensen moesten
haar meer met rust laten. En de natuur
hen ook. Geen overstromingen. Nee.
met de natuur moet je omgaan. Niet
door haar te onderwerpen. Een jeugd
droom.
Omdat ik niet iedere dag gebruik maak
van een veerpont over de Westerschel-
de, verdedig ik deze verbinding zoals ik
mijn zandkastelen op het strand verde
digde. Veel Zeeuwsvlamingen zijn bang
dat het karakter van hun land door een
vaste oeververbinding verloren gaat Ik
ook. Ik hoop dat het te duur is. Dat het
niet te betalen is. Dat er veel belangrij
ker dingen zijn, die voorrang krijgen.
Op de weg naar Kruiningen herinner ik
me de dag waarop ik daar met mijn
ouders van de pont kwam en op een smal
weggetje over de dijk reed. Overal
water. Alleen het wegdek was droog. De
huizen van Kruiningen stonden tot hun
raamkozijnen in het water. Ik zag een
eenzame man in lieslaarzen bij een van
de verdronken huizen, Hij wreef met een
lange stok langs de gevel. Ik hoorde
hoeveel mensen hier verdronken waren.
Toen begreep ik de naam Zeeland.
De boot ligt klaar. Mannen helpen bij
het laden en lossen van auto's. Vriende
lijke mannen die uitnodigend wenken.
Het is een routineklus, die gauw is
geklaard. De boot vertrekt Gebrom van
motoren en een lichte deining. Hoe
dikwijls ben ik de Westerschelde over
gestoken? Ik hang over de reling. Het
zonlicht danst in kristallen glinstertjes
op de golven, het valt op de grote zand
gele platen, die droogvallen bij eb.
Zandplaten waar de zeeschepen met
een loods omheen moeten varen. Zon
der loods lopen ze onherroepelijk vast
Het water is bijna strak. Het schijnt ver
vuild. Is het erger dan vroeger? Of heeft
men tegenwoordig betere apparatuur
om vervuiling te registreren? Vroeger
kwam ik met mijn ouders vaak op de nog
bijna verlaten Zeeuwse stranden. Er
lagen dikwijls verspreide olievlekken op
het strand, wij gingen met olie op de
voetzolen naar huis. Die gingen er na
uren schrobben nog niet af. Er liggen een
paar vissersboten voor de garnalen-
vangst. De overtocht naar Perkpolder
duurt ongeveer twintig minuten en kost
tien gulden. Ik herinner me de eerste
demonstratie waar ik in mijn leven van
hoorde: "wij eisen vrije veren!"
Zeeuwsvlamingen die naar de overkant
moesten voor werk of studie, moesten
iedere keer betalen voor de overtocht
Ze gingen samen naar Den Haag en
riepen zich schorre kelen. Ze hebben
geen vrije veren gekregen. Een Zeeuws
vlaming moet nu alleen voor zijn auto
betalen.
Weinig landschappen roepen zulke
extreme gevoelens op als het Zeeuws-
vlaamse. Amsterdam is bij regen zelfs
nog leuk, maar Zeeuws-Vlaanderen is
bij slecht weer niet te verdragen. Het is
zwaarder dan lood, het maakt zwaar
moedig. Het ligt bepakt, ingepakt en ge
vangen in iets dat veel sterker is dan het
landschap: de lucht Maar als de zon
