V VAN NATUURBELEVING NAAR MILIEUBEWEGING DEEL VIER In deze laatste aflevering van een serie artikelen over de geschiedenis van de natuur- en milieuorganisaties wordt vooral aandacht besteed aan een vrij jonge loot aan de tak, de milieu edukatie. In dit artikel worden de ideeën die ten grondslag liggen aan de verschillende vormen van natuur- en milieuedukatie behandeld, aan de hand van de verschillende organisaties die in Nederland op dit terrein werkzaam zijn. 14 In de jaren zestig zagen we een maat schappelijk onbehagen ontstaan, dat gevolgd werd door een decennium van aktie, ook op het terrein van natuur en milieu. De tachtiger jaren kenmerken zich eerder als de jaren van de milieu edukatie. Allerlei groepen en organisaties die zich met natuur en milieu bezighouden ont wikkelen edukatieve programma's. Het doel van deze edukatie is een mentali teitsverandering teweeg te brengen ten aanzien van natuur en milieu. De oplossing van natuur- en milieuproble men moet vooral gezocht worden in een verandering in het denken en handelen van mensen. De meest voor de hand lig gende manier om dat te bereiken is door middel van edukatie. Er zijn verschillen de stromingen in de natuur- en milieue dukatie aan te wijzen. Het gemeen schappelijk doel is het zelfde, de menta liteitsverandering, maar aan dit begrip wordt op verschillende manieren inhoud gegeven. De natuurbeschermingsedukatie bij voorbeeld is gebaseerd op de overtuiging dat een grotere kennis van en bekend heid met de levende natuur, de houding van het publiek jegens de natuur zal verbeteren. Essentieel voor het eduka- tieproces is het leren kennen en ver trouwd raken met planten en dieren en hun onderlinge relaties. Niet alleen om dat er fundamentele inzichten aan wor den ontleend. Maar ook omdat een ge sprek over hoe het anders kan meer kans van slagen heeft, wanneer de deelne mers eerst iets van wat voor hen waarde heeft hebben ontdekt en leren kennen. Het doel van de edukatie is mensen be7 wust maken van hun relatie tot de omge ving, van hun afhankelijkheid ervan en de verantwoordelijkheid ervoor. De beste manier hiervoor is kontakt met de levende natuur. Een organisatie die vol gens deze doelstelling werkt is het In stituut voor Natuurbeschermingseduka tie (IVN). Maar hiertoe kan men ook de plaatselijke en regionale natuurbe schermingsverenigingen rekenen. Bij de natuurbeschermingsedukatie zien we dus dat het aksent ligt op de individu ele verantwoordelijkheid van ieder mens en dat meer kennis van de levende natuur een milieuvriendelijker gedrag zal opleveren. Bij de milieuedukatie ech ter wil men duidelijk maken dat de mi lieuproblemen maatschappelijke oorza ken hebben. Het aksent ligt dan ook meer op kennis en inzicht in maatschap pelijke processen. De edukatie gaat gepaard of dient vaak ter ondersteuning van akties. De doelgroepen lopen sterk uiteen. In eerste instantie was men sterk gericht op aktiegroepen, maar al snel verbreedde zich tot volwasseneneduka- katie en scholen. Een organisatie die in de jaren tachtig een duidelijke visie ontwikkelde op dit terrein was de Stichting voor Milieu Edukatie. Deze organisatie is ontstaan uit de Aktie Strohalm, die vooral de nadruk legde op politieke aktie. De voornaamste drijfveer van deze organi satie was de kritiek op bedrijven en poli tieke partijen dat ze de oplossing van de milieuproblemen zochten in technolo gische oplossingen. Aktie Strohalm vond dat symptoombestrijding, de problemen dienden aan de wortel aange pakt te worden. De hoofdoorzaak was volgens hen de roofbouw op natuurlijke hulpbronnen en om daar verandering in te brengen diende de hele maatschappe lijke struktuur op de helling gezet te worden. Tamelijk radikaal dus. In het edukatieprogramma dat bij deze visie hoort ligt het aksent op de aandacht voor de maatschappelijke processen en struk- turen. Er wordt uitgegaan van de over tuiging dat de mensen vervreemd zijn van de natuur. Edukatie moet inzicht in de maatschappelijke strukturen ver schaffen, waardoor die vervreemding wordt doorbroken. Een soortgelijke doelstelling in die tijd heeft de Vereniging Milieudefensie. Ook hier wordt het bewustworden van de milieuproblemen gekoppeld aan aktie. Deze groep richt zich vooral op volwassenenedukatie, waarbij wordt uitgegaan van de eigen ervaringen van mensen. De Kleine Aarde neemt een aparte plaats in binnen de milieubeweging. Ook zij dankt haar ontstaan in het begin van de jaren zeventig aan het feit dat de mensen zich steeds meer bewust worden dat er een sterke samenhang bestaat tussen milieubederf en maatschappelij ke ontwikkelingen. In die tijd bleek er ook een grote behoefte te bestaan aan milieuvriendelijke oplossingen. Men zocht werkwijzen en methodes waarmee mensen zich minder afhankelijk konden maken van de konsumptiemaatschappij. Bij de Kleine Aarde worden deze methodes ontwikkeld op het gebied van de tuinbouw, voedsel, energiebesparing, en mens- en milieuvriendelijke techno logie. Rond al deze thema's worden door de Kleine Aarde ook kursussen georga niseerd. De eerste initiatieven uit het begin van de tachtiger jaren zijn ondertussen uitge groeid tot een heel netwerk van lokale en provinciale organisaties die op de een of andere manier aan natuur- en milieuedu katie doen. Sinds het verschijnen van het rapport 'Zorgen voor morgen', waarin de ernst van de milieuproblemen door een onafhankelijk instituut onder de aandacht van de politiek werd gebracht wordt milieuedukatie ook de overheid gezien als een belangrijk middel om de milieuproblemen op te lossen. Ook pro vinciebestuur en gemeente beginnen doordrongen te raken van nut en noodzaak. Het is echter wel milieu edukatie zonder doorkijkje naar de maatschappelijke oorzaken. Milieu edukatie is nu vooral gericht op het motiveren van de burger om de auto te laten staan en het afval gescheiden te houden. Ineke Batselaere

Tijdschriftenbank Zeeland

't Duumpje | 1991 | | pagina 16