massaal waargenomen. De sporen van
deze algen hechten zich vooral vast aan
de buisjes van kokerwormen in het zan
derige wad. Deze moeten daarom snel
een ander kokertje metselen, dat weer
direct door de alg wordt ingepalmd. De
alg groeit voorspoedig, gaat zich innig
vervlechten en vormt zo grote aaneenge
sloten matten. Onderaan wordt teveel
zuurstof verbruikt, waardoor de daar
levende organismen leven onmogelijk
gemaakt wordt. Tot diep in het sediment
treedt verrotting op. Als de algmatten
loslaten, zien we de reeds genoemde
zwarte vlek.
Deze matten kunnen ook overspoeld
raken met zand, waarna ze natuurlijk
ook gaan rotten. Na enkele weken
komen ze reeds aan het oppervlak, als
grote stinkende vlekken. Het is vooral
het in de 'matten' aanwezige zwavel dat
verantwoordelijk is voor de geur.
Naargelang hun omvang kunnen ze
weken, maanden en soms een jaar aan
het oppervlak liggen. Vooral in de
zomermaanden zijn ze duidelijk waar
neembaar. Afgelopen zomer deed zich
trouwens een nieuw fenomeen voor: op
het moment dat de groenalgen nog niet
hun maximale groei doormaakten, kwa
men langs bijna de gehele Oostfriese
waddenkust de kwalijk riekende zwarte
vlekken tevoorschijn. Een plaatselijk
kranteartikel meldde dramatisch: "Das
Sterben gat begonnen." Men is nu wel
zo'n beetje bekend met het verschijnsel,
maar waarschijnlijk is er een nieuwe
bezwarende factor bijgekomen, waar
over men voorlopig nog in het duister
tast. Toch wordt er ook meteen een
schuldige aangeduid: de landbouw, die
nog steeds te veel voedingsstoffen loost.
Mosselen
Een even nijpend probleem van de
Waddenzee is het verdwijnen van de
natuurlijk voorkomende mosselbedden
door overbevissing.
De mossel is als soort eigenlijk een
onmisbare schakel in het gehele ecosys
teem. Het is fenomenaal, maar dit orga
nisme is in staat om per getij 8 liter
water te zuiveren. Het heeft een filteren
de werking, terwijl het zich voedt met
plankton. Schadelijke stoffen, zoals o.a.
zware metalen en PCB's worden in een
slijmjurk gewikkeld en zo aan hel sedi
ment afgestaan. Bovendien is een vol
wassen mosselbed een ware levensge
meenschap. In totaal werden 96 soorten
geteld (zeepok, strand- en naaktslak,
krab, borstelworm, anemoon, macroalg,
zeesla enz.)
3) Vernietiging
In Nederland zag men dat ruim 25
van de vogels van de mosselbanken leef
de, terwijl deze slechts 5 van het wad
uitmaakten.
In 1950 vond een ware vernietigingsslag
plaats door de visserij, want men ver
dacht de mosselbanken ervan een para
siet te huisvesten, die de mossel waarde
loos maakte voor menselijke consump
tie. In het Duitse deel zijn tussen 1975
en 1991 nog eens 24 km2 van de restende
51 km3 vernietigd. Redenen hiervoor
waren de verhoogde vraatdruk van
vogels, doordat hun voedselgebied stel
selmatig wordt verkleind, intensivering
van de mosselvisserij, schadelijke wer
king van macroalgen door eutrofiëring
(verstikking), klimatologische omstan
digheden als ijsgang en storm en tot slot
parasieten.
Visserij en natuurbeheer
De strijd tussen natuurbeschermers en
visserij is nog lang niet gestreden.
Minister Aartsen van Landbouw,
Natuurbeheer en Visserij wil de discus
sie over de Waddenzee pas aan het einde
van het jaar oppakken. Tot dat moment
gaat hij ervan uit dat vissers zorgvuldig
met de natuur omspringen. Sinds 1993 is
een kwart van de Waddenzee verboden
terrein voor de schelpdiervisserij. Dat is
onvoldoende volgens milieubescher
mers. De visserij brengt volgens hen nog
steeds onaanvaardbare risico' s met zich
mee voor de voedselvoorziening van de
vogels, terwijl ook het herstel van typi
sche wadbiotopen als zeegrasvelden en
mosselbanken door het vissen onmoge
lijk wordt gemaakt.
Onderzoek
Th. Piersma van het Nederlands Instituut
voor Onderzoek der Zee op Texel kan
zich ontzettend kwaad maken over de
vrijheid die de vissers op de Wadden
krijgen. 'Ze krijgen alle kansen omdat
de overheid zo onduidelijk blijft en nau
welijks regels stelt.'
De vissers hebben tussen 1987 en 1990
bijna alle mossel- en zeegrasvelden ver
nietigd, zegt Piersma. 'Sindsdien is de
Waddenzee veel ruwer geworden, omdat
de banken en het gras de harde stroming
van de zee breken. Ik heb steeds meer
het gevoel dat ik voor de gek gehouden
wordt. Hoe durven ze dit nog beschermd
natuurgebied noemen. De Waddenzee is
in de tien jaar dat ik hier onderzoek doe,
veranderd van een mooi afwisselend
landschap met mosselbanken, kreekjes,
poelen en zeegrasvelden in een zandbak
met een laagje water erop. Daarin kan
een mosselbank niet gedijen. Ik ben
bang dat het nooit meer goed komt.'
Eind dit jaar beziet minister Aartsen of
het gedeelte dat nu afgesloten is voor
mossel- en kokkelvisserij uitgebreid
wordt, van 26 naar 40
Aanbevelingen
Tot slot de Aanbevelingen van het 9de
internationale wetenschappelijk
Waddenzeesymposium.
1. De deelnemers onderstreepten de
noodzaak van selectie van represen
tatieve intergetijde-gebieden waar
niet of nauwelijks van menselijke
invloed sprake is. Deze gebieden
zouden dienen als monitoring- en
onderzoeksplaats, zoals reeds was
afgesproken op het 6de Trilaterale
Gouvernementele Symposium te
Esbjerg (1991), alsook als specifie
ke natuurbeschermingsgebieden.
Zwarte vlekken
2. De ministers moeten een speciale
nationale commissie oprichten die
belast is met het tijdig reageren op
calamiteiten. Daarvoor moeten deze
deskundigen een wetenschappelijk
document opstellen waarmee de
gevolgen voor het ecosysteem voor
speld kunnen worden. Elke commis
sie moet goede contacten met de
beide andere onderhouden.
3. De ministers moeten binnen drie
jaar een trilateraal wetenschappelijk
onderzoeksproject opstarten dat een
beeld moet geven van de geografi
sche. geo-biochemische en hydro
grafische verschillen die tot de ver
schillende gevoeligheid leiden van
de Oostfriese Waddenzee. Dit pro
ject moet eveneens een inventarisa
tie en analyse bevatten van de histo
riek van het gebied.
Eutrofiëring
4. De blijvende hoge toevloed van
stikstof heeft een verandering van
de N/Ph.- balans teweeggebracht die
13
