Vleermuizen
Soms zie je in de avondschemering op
eens een schim voorbij schieten. Wat
was dat? Je kijkt om je heen en als je
geluk hebt, ontdek je hem nog tussen
de bomen tegen de open hemel of on
der een straatlantaarn. Zijn vlucht is
zo snel en grillig dat je ogen hem nau
welijks kunnen volgen. Even plotseling
als hij gekomen was, is hij ook weer
verdwenen. Was dat nou een vleer
muis? Waar kwam die zo plotseling
vandaan en waar gaat ze naar toe?
Hoe leven deze dieren eigenlijk?
Wat zijn vleermuizen?
Vleermuizen zijn geen vogels en het
zijn ook geen muizen. Ze vormen een
aparte groep zoogdieren, de enige
zoogdieren die echt kunnen vliegen.
Dat vliegen doen ze met hun handen.
Ze hebben hele lange vingers met een
dunne (vlieg)huid ertussen, die bij de
meeste soorten via hun achterpoten
doorloopt tot aan het puntje van de
staart. Deze vleugel kan als een para
plu in- en uitgevouwen worden. Al
leen de duimen en de voeten steken
buiten de vlieghuid uit. Door hun spe
ciale bouw kunnen vleermuizen niet
graven en zijn ze op boomholtes, ge
bouwen, grotten, e.d. aangewezen.
Doordat ze een gemakkelijk beweeg
baar skelet hebben, kunnen ze door
zeer nauwe kieren (tot 1 cm) kruipen.
In Europa leven 29 soorten vleermui
zen. Daarvan zijn er 21 in Nederland
gevonden. Wij denken dat er bijna een
miljoen vleermuizen in Nederland le
ven. Ze leven zo verborgen dat wij
meestal niet meer van ze zien dan een
schim in de schemering. Alle Europe-
se vleermuizen eten grote hoeveelhe
den insecten (waaronder vele schade
lijke) en leveren daarmee een belang
rijke bijdrage aan het biologisch even
wicht.
Twee vleermuissoorten komen vrijwel
overal in Nederland voor: de dwerg
vleermuis en de laatvlieger. De dwerg
vleermuis is zo klein dat hij met opge
vouwen vleugels in een lucifersdoosje
past. De laatvlieger is ongeveer twee
keer zo groot, met uitgespreide vleu
gels zo'n 40 centimeter.
Onderzoek naar echolocatie, voort-
Watervleermuis
planting en winterslaap van vleermui
zen heeft een belangrijke bijdrage ge
leverd aan het ontrafelen van het mys
terie van de vleermuis.
Speuren naar vleermuizen
Vleermuizen zijn altijd mysterieuze
dieren geweest. Door hun verborgen
levenswijze wisten we weinig van hen
af en onbekend maakt onbemind.
Dankzij de moderne elektronica zijn
we de laatste jaren echter veel over
hen te weten gekomen. Het onderzoek
naar het gedrag van vleermuizen is pas
goed op gang gekomen nadat in 1980
de vleermuisdetector op de markt
kwam. Dit elektronische apparaatje,
ter grootte van een walkman, vangt
hoge geluiden op en maakt deze voor
mensen hoorbaar. Iedere soort vleer
muis heeft zijn eigen geluid en zo kun
nen we de verschillende soorten uiteen
houden. Luid roepende vleermuizen
zijn met zo'n apparaatje al vanaf 150
meter te horen, soorten die een zacht
geluid maken pas op 0,5 meter af
stand. Dankzij de vleermuisdetector
weten we nu bijvoorbeeld waar en hoe
de verschillende soorten jagen. Daar
naast kun je met een detector verblijf
plaatsen van vleermuizen opsporen.
Hierdoor is het nu ook mogelijk ge-
Foto: Zomer Bruijn
worden om aantalsontwikkelingen van
vleermuizen te volgen.
Hoe leven vleermuizen?
Aan het einde van de nacht zoeken
vleermuizen hun verblijfplaats op.
Overdag slapen ze hangend op hun
kop of weggekropen op plekken waar
ze moeilijk te bereiken zijn voor hun
vijanden. Het gaat hier om grotten,
rotsspleten of boomholtes, maar ook
delen van gebouwen. Sommige zitten
alleen of in kleine groepjes, andere
vormen enorme kolonies. Er wordt
regelmatig verhuisd. Alle vleermuizen
gaan pas in de schemering op zoek
naar voedsel.
In Nederland gebruiken vleermuizen
twee typen verblijfplaatsen. In de zo
mer zitten ze op warme, droge, donke
re plekken, bijvoorbeeld in een spouw
muur, onder dakpannen van een mo
dern gebouw of in een boomholte.
Slechts een enkele soort hangt op zol
ders van oude gebouwen. Vanaf half
mei kruipen de vrouwtjes hier bij
elkaar om er in juni één jong te krij
gen. Vlak na de geboorte vliegt het
jong op de buik van de moeder mee,
later blijft het achter in de kraamkamer
en wordt daar vier weken meerdere
malen per nacht gezoogd. Koude of
8
