Muurplanten op
de Stenen Beer
*r
Onze huisbotanicus Awie de Zwart
ontrukt in onderstaand artikel
wederom een plantje aan de verge
telheid: Stijf hardgras
Het is inmiddels alweer ruim tien
jaar geleden dat er in 't Duumpje
(1990) een artikel verscheen over
de restauratie van de Stenen
Beer langs het kanaal in Sluis. De
auteur van het schrijven, Alex de
Meijer, ging daarbij in op de
zeldzame muurvegetatie die
sinds jaar en dag het voormalige
verdedigingsbolwerk sierde. Hij
sprak daarin zijn verontrusting
uit over de aanstaande herstel
werkzaamheden. Het zou immers
niet de eerste keer zijn dat door
een goedbedoelde opknapbeurt
aan een historische bouwwerk
een waardevolle muurvegetatie
verdwenen is. Reden om destijds
in overleg te treden met de ver
antwoordelijke vertegenwoordi
gers van de gemeente en de aan
nemer. Het gesprek verliep posi
tief, men stond open voor argu
menten en er zou intern nog
eens overlegd worden.
Inmiddels zijn we elf jaar verder.
De restauratie is voltooid en de
ruïne is "opgeknapt". Een mooie
aanleiding om het resultaat eens
nader onder de loep te nemen.
Hoe gaat het met de muurplant
jes. Is de restauratie voor deze
kwetsbare groep overkomelijk
geweest of zijn er toch slacht
offers gevallen.
Awie de Zwart
groeide of op een muurtje in de
buurt. De andere twee waren in
ieder geval nog in grote getale
aanwezig.
Het zeer zeldzame Stijf hardgras*
groeit vooral bovenop de dikke
muren. Het stugge vaak paars
aangelopen grasje wortelt daar
in de verwerende kalkrijke voe
gen tussen de stenen. Plaatselijk
is het ook te vinden in kieren en
spleten aan de zijkant van de
muur. Verheugend zijn de groei
plaatsen op de vernieuwde stuk
ken muur. Het toont aan dat de
gebruikte specie voldoet aan de
hoge eisen die deze kritische
muurplant stelt. Een grondige
inspectie van alle muren leverde
in totaal meer dan 600 polletjes
Stijf hardgras op! In veel gevallen
vertoefde het Stijf hardgras in
het gezelschap van een aantal
miezepieters** als Tenger vet-
muur (Sagina apetala), Gewone
zandmuur (Arenaria serpyllifolia)
en Zandhoornbloem (Cerastium
semidecandrum).
Het tweede zorgenkindje van
destijds, Klein glaskruid, moeten
we vooral zoeken in de nissen en
hoeken en aan de voeten van het
bouwwerk. Hier is een groot aan
bod van stikstof en vrijkomende
kalk die deze nabije neef van de
brandnetel goed weet te waar
deren. Minder frequent groeit de
plant ook op rechte stukken
muur, al blijft hij daar beduidend
kleiner dan zijn soortgenoten
elders.
Een grove schatting van het aan
tal levert ruim 850 planten op.
Vaak geconcentreerd in dichte
onontwarde bossen waarin het
grijsgroen van de bladeren en
het roze-lichtbruin van de sten
gel en bloeiwijzen met elkaar het
kleurenpalet vormen.
Naast de twee hiervoor genoem
de soorten van de Rode Lijst vin
den we nog een andere kenmer
kende bewoner van oude muren:
Plat beemdgras (Poa compressa).
Dit grasje, met een sterk afge
platte bloeistengel, groeit bij
voorkeur aan de verweerde ran
den bovenop de muur.
Samenvattend kunnen we stellen
dat, behoudens de onzekerheid
omtrent de Gele helmbloem,
door de restauratie geen soorten
zijn verdwenen. De Stenen Beer
is nog altijd een fraai bolwerk
met grote ecologische waarden.
Met name door de aanwezigheid
van het uiterst zeldzame Stijf
hardgras.
Wanneer we een blik werpen op
de toekomst is het verschijnen
van nieuwe soorten zeker niet
ondenkbeeldig. Hoe ouder een
muur des te interessanter hij
wordt. Het verder verweren van
de kalkspecie en het ontstaan
van scheuren en kieren maken de
weg vrij voor nieuwe soorten.
Daarbij valt naast planten ook en
vooral te denken aan mossen en
korstmossen. Door hun stoffijn
zaad (sporen) zijn ze uitstekend
in staat snel geschikte locaties te
veroveren.
Stijf hardgras is in Nederland
wettelijk beschermd en sinds
1950 bekend van 7 plaatsen.
Anno 2001 waarschijnlijk nog
maar te vinden op 3 plaatsen in
Nederland.
zeer kleine plantjes,
augustus 2001
In het artikel wordt gesproken
van een drietal zeldzame muur-
planten die destijds op de Stenen
Beer voorkwamen: Stijf hardgras
(Catapodium rigidum Klein
glaskruid Parietaria judaica) en
Gele helmbloem (Pseudofumaria
lutea). Van dit drietal heb ik
alleen Gele helmbloem niet terug
gevonden, al is niet helemaal
duidelijk of deze soort daadwer
kelijk op de Stenen Beer zelf
5 't duumpje 2/3 -2001