De nota Belvedere;
beleidsnota over de relatie cultuurhistorie
en ruimtelijke inrichting
Het laatste jaar komt men regelma
tig de term Belvedere tegen als het
erom gaat ergens geld vandaan te
toveren. Of dat nou is voor Sluis aan
Zee of het Gebiedsgericht Project.
Redactielid iohan den Hamer wor
stelde door dikke ambtelijke nota's
en schept duidelijkheid.
Johan den Hamer
Cultuurhistorisch beleid en
ruimtelijke ordening
In Nederland gebeurt veel op het
gebied van wonen, werken, rei
zen, natuur, landbouw etc. Het
vormgeven van deze ontwikke
lingen is niet alleen een functio
neel vraagstuk. Het is ook een
kwaliteitsvraagstuk. Cultureel
erfgoed vormt een belangrijk
onderdeel van de kwaliteit van
de inrichting van Nederland.
Traditioneel staan cultuurhistorie
en ruimtelijke inrichting tegen
over elkaar. Cultuurhistorie is
gericht op het beschermen van
het verleden. Ruimtelijke orde
ning is gericht op het ontwerpen
voor de toekomst.
In een vitale samenleving is het
uitwissen van historische kenmer
ken soms onvermijdelijk. Het is
immers ook nodig dat we door
ons bouwen en inrichten van de
ruimte uiting geven aan de cul
tuur van onze tijd. Ordenen,
inrichten en bebouwen van de
ruimte leidt tot nieuwe culturele
kwaliteit, maar is vreemd genoeg
ook de grootste bedreiging voor
het oude. Het tempo en de
schaal van de aanpassing van
onze omgeving aan de nieuwe
behoeften is immers zo groot
geworden dat het effect ervan
vernietigend kan zijn. Als er geen
bewust cultuurhistorisch geïnspi
reerd beleid wordt gevoerd,
wordt de unieke in vele eeuwen
opgebouwde kwaliteit overscha
duwd door de herinrichting van
de ruimte. Met als gevolg dat
ruimten of plekken in alle delen
van het land op elkaar gaan lij
ken.
Belvedere richt zich op het dich
ten van de kloof tussen verleden
en toekomst. Vandaar een ont
wikkelingsgerichte benadering.
Uitgangspunt is de ruimtelijke
dynamiek die Nederland eigen is.
Van daaruit wordt bekeken hoe
de cultuurhistorie die ruimtelijke
inrichting kan versterken, en
omgekeerd.
Wat betekent Belvedere
Meestal wordt de term gebruikt
voor een monumentale toren of
koepel. Of voor een fraai uitzicht
over omringend cultuurland
schap. Nederland telt veel van
deze torens of uitzichtpunten.
Vaak heten ze op z'n Frans
Belvédère. Volgens de Italiaanse
spelling staan er geen accenten
op de 'e'.
In de groeve Belvédère bij
Maastricht zijn de oudste archeo
logische vondsten in Nederland
gedaan. Vondsten van 250.000
jaar oud!
Kortom, de term Belvedere roept
verschillende beelden en associa
ties op. Belvedere verenigt
archeologie, monumentenzorg
en historische cultuurlandschap
in één woord.
"Belvedere is bovenal een punt
om het blikveld te verruimen.
Een woord dat de fantasie prik
kelt; dat stimuleert tot reflectie,
bespiegeling en vooruitblikken".
Achtergrond.vïsie en doel
stelling
In 1997 noemde het Kabinet in
zijn regeringsverklaring als één
van de voornaamste opgaven
voor de toekomst het vinden van
een verantwoord evenwicht tus
sen "economische kracht en
behoud van de kwaliteit van ons
leefmilieu".
In de jaren daarop werden in het
kader van deze grote inrichtings-
opgave van Nederland verschil
lende beleidsnota's samenge
steld, zoals in 1999 de Nota
Belvedere, die een bouwsteen
vormde van de dit jaar versche
nen Vijfde Nota over de
Ruimtelijke Ordening.
De nota Belvedere is samenge
steld onder verantwoordelijkheid
van de ministeries van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschappen,
Landbouw, Natuurbeheer en
Visserij, Verkeer en Waterstaat en
Volkshuisvesting, Ruimtelijke
Ordening en Milieubeheer.
De hoofddoelstelling van de nota
luidt:
De cultuurhistorische identiteit
wordt sterker richtinggevend
voor de inrichting van de ruimte,
en het rijksbeleid zal daarvoor
goede voorwaarden scheppen.
De Belvedere-nota geeft een visie
op de wijze waarop met de cul
tuurhistorische kwaliteiten van
het fysieke leefmilieu in de toe
komstige ruimtelijke inrichting
van Nederland kan worden
omgegaan en geeft uitgangspun
ten aan voor het toekomstige
cultuurhistorisch ruimtelijk
beleid. Het behoud en het benut
ten van het cultureel erfgoed
moet kwaliteit toevoegen aan de
ruimtelijke inrichting.
Volgens het rapport is er een
"trendbreuk" nodig waarin bij
de inrichting van Nederland meer
dan tot nu toe, de koestering van
het waardevolle zoveel mogelijk
gekoppeld wordt aan een
"offensieve ontwikkelingsgerich
te aanpak", met meer aandacht
voor ontwerp en innovatieve
oplossingen. Blijkbaar krijgt ont
wikkeling hierbij de nadruk.
74 't duumpje 2/3-2001
