Herstelmaatregelen in de
Baarzande
Gert Jan Buth
Een meer in het oog lopend gebied
dan de Hooge Platen, en eveneens
toebehorend aan het Zeeuws
Landschap is de Baarzandse Kreek.
De verstilde kreek onderging tot
een paar weken geleden een aantal
werkzaamheden, die door Gert Jan
Buth nader toegelicht worden.
In oktober 2001 is in opdracht
van Het Zeeuwse Landschap
begonnen met de uitvoer van
een aantal vrij ingrijpende in
richtingsmaatregelen in de
Baarzandse kreek. Deze werk
zaamheden vormen het laatste
deelproject van een reeks aan-
passings- en inrichtingsmaatrege
len die in dit gebied de afgelo
pen 6 jaar zijn uitgevoerd.
Doelstelling hierbij is om een
zodanige uitgangssituatie te
creëren dat er optimale kansen
ontstaan voor de ontwikkeling
van natuur- en landschapswaar
den.
In tegenstelling tot grootschalige
inrichtingsprojecten als de
Sophiapolder, en straks bijvoor
beeld de Willem Leopoldpolder
bij Retranchement, is de histo-
risch-landschappelijke structuur
van de Baarzandse kreek nog
grotendeels aanwezig. Vandaar
dat grootschalige herinrichting
en grondverzet, zoals in genoem
de gebieden, hier niet nodig is.
Toch was de uitgangssituatie in
het Baarzandse kreekgebied
verre van optimaal. Zo zijn er in
de loop van de tijd, waarschijnlijk
vooral gedurende de laatste 30-
40 jaar, laaggelegen oeverlanden
opgehoogd, zijn kreekarmen
gedempt, onder andere in de
vorm van een vuilstort bij de
Kruisdijk, zijn er kreekgedeelten
verland geraakt, en werd vanaf
ongeveer eind jaren zestig van
de vorige eeuw het peilbeheer
sterk kunstmatig gestuurd,
geheel afgestemd op de land-
bouwfunctie van de omgeving.
Een dergelijk peilbeheer bete
kent een laag, gefixeerd water
peil in de winter, en een iets
hoger peil in het zomerhalfjaar,
terwijl een natuurlijke situatie
zou zijn dat het kreekdal in de
winter geheel blank zou komen
te staan en er in de zomer een
geleidelijke opdroging van het
gebied kan plaatsvinden, een
natuurlijk regiem waarop moe-
rasplanten en -dieren zijn inge
steld.
De kreek maakt deel uit van het
landbouw-afwateringssysteem en
vormt tevens het laagste deel van
de polder, waardoor het een
bezinkput is. In de loop van de
tijd heeft zich via de drains in
landbouwpercelen en sloten die
op de kreek uitmonden een
weke laag voedselrijk slib op de
van oorsprong harde, zandige
kreekbodem afgezet. Dit, ge
koppeld met het rationele peil
beheer, betekent verlanding, ver
droging van de oorspronkelijk
moerassige oeverlanden, en mati
ge tot slechte waterkwaliteit met
beperkte mogelijkheden voor
eco-hydrologische ontwikkelin
gen.
Oppervlaktetoename en
raadsloten
Een eerste vereiste voor optimale
natuurontwikkeling in de
Baarzandse kreek was dat het
gebied voldoende omvang kreeg.
Daarnaast was vanaf begin jaren
negentig streefdoel van Het
Zeeuwse Landschap, toen hier
eigenaar van zo'n 13 ha, om een
beter op de natuur afgestemd
peilbeheer te krijgen. Dit was, en
is een redelijk haalbare kaart,
omdat de Baarzandse kreek het
beginpunt vormt van een afwa
Foto's: Gert Jan Buth
teringssysteem, dus een in princi
pe 'makkelijk' af te koppelen
deelsysteem. (Bij de meeste ande
re kreken in West-Zeeuws-
Vlaanderen is dit nagenoeg
onmogelijk.
Tussen 1994 en 1998 kreeg het
natuurgebied, vooral als gevolg
van uitvoering van de ruilverka
veling Breskens-Zuidzande, de
huidige omvang van 29 ha. In
samenwerking met het water
schap en de provincie werd een
stappenplan voor hydrologische
maatregelen uitgewerkt. Zo wer
den enkele jaren geleden aan de
noordkant van het gebied, de
kant van Kruisdijk, landbouwslo-
ten die het reservaat doorsneden
afgedamd en omgeleid, werd in
de kreek een dam met een regel
bare stuw aangelegd, en werd
een nieuwe randsloot langs het
natuurgebied gegraven.
De thans in uitvoering zijnde
maatregelen houden in dat er
aan de zuidkant van het natuur
gebied een nieuwe sloot op de
grens van het natuur- en land
bouwgebied komt, dat de kreek
integraal wordt uitgebaggerd,
dat verlande gedeelten worden
uitgegraven, en dat plaatselijk
het maaiveld van het oeverland
wordt verlaagd. De vrijkomende
baggerspecie zal na indroging
worden afgevoerd, c.q. ter plaat
se op een aangrenzende land-
bouwperceel worden uitgevlakt.
Na afronding van deze werken,
in februari 2002, watert er geen
landbouwgebied meer op het
reservaat af. Dit is nog wel het
geval voor de wegsloot langs' de
rijksweg. Aan die situatie komt
echter in 2003 een einde, als
8 't duumpje 2/3-2001
