*r
Na 1648 wordt op een zeer
intensieve manier herpolderd en
kon het land opnieuw worden
bevolkt. Het is verrassend te
horen dat 90% van het huidige
landschap in een periode van 15
jaar door herpoldering tot stand
is gekomen.
Over deze perioden zijn meer
kaarten beschikbaar, maar niet al
deze kaarten zijn even betrouw
baar. Een voorbeeld hiervan is de
"Visscher-kaart", die werd
gemaakt om snel een indruk te
geven van de toestand van het
gebied in oorlogstijd. Een
"nieuwskaart."
Sommige delen van deze kaart
zijn rechtstreeks overgenomen
van andere bestaande kaarten en
weer andere delen zijn op zo'n
manier afgebeeld dat de conclu
sie getrokken moet worden dat
de maker zelf nooit ter plaatse is
geweest. De Veerhoekpolder bij
voorbeeld is op de kaart over
stroomd ingetekend, terwijl is
aangetoond dat deze polder in
werkelijkheid nooit onder water
heeft gestaan. Bij het lezen van
een kaart is het dus belangrijk
om te weten met welk doel de
kaart gemaakt is.
In de periode van 1670 tot heden
worden de laatste grote stroom-
gaten één voor één gesloten met
als laatste De Braakman in 1952.
Er volgt een academisch koffie-
kwartiertje (duurt een half uur),
waarna nog uitgebreid vragen
worden gesteld over interessante
details van beide avonden.
De kustbarrière die in de tijd van
de Romeinen het achterliggende
land afsluit van de zee is
opnieuw gesloten.
Het achterland is van een 100
natuurlijk landschap veranderd in
een bijna 100 cultuurland
schap.
Zaterdagmiddag 5 april.
Tijdens deze excursie zullen we
onder leiding van Willy en André
op zoek gaan naar nog zichtbare
historische elementen in het
landschap. De knotploeg heeft
zover vooruitgewerkt dat deelne
mende knotters vrij zijn op 5
april. Grote klasse!
Er zit een koud windje, maar ver
der is het schitterend zonnig
weer. In zes auto's carpolen we
naar een aantal punten in het
landschap die we van dichtbij
zullen bestuderen.
Stop 1.
Het Grote Gat van Sint Kruis.
Vanaf de Markt in Aardenburg
rijden we via de St. Pietersdijk en
de evenwijdig lopende Heirweg
naar de eerste stopplaats. Beide
wegen lopen over de enige dek-
zandrug in West-Zeeuws-
Vlaanderen die nog aan de
oppervlakte te zien is. Deze
zandrug is zo'n 11.000 jaar gele
den afgezet aan het eind van de
laatste Ijstijd door de wind en is
herkenbaar aan de grijze kleur,
de fijnheid en het ontbreken van
schelpen.
We hebben uitzicht op St. Kruis
dat op het hoogste punt (de
kerk) van deze zandrug ligt. De
rug wordt hier doorsneden door
een kreek 'Het Grote Gat van St.
Kruis', ontstaan door inundatie
omdat er weer eens een vijand
verdreven moest worden. Het
water dat door deze openingen
het land instroomde, zocht zich
veelal een weg langs bestaande
watergangen die nog uit de
Middeleeuwen dateerden. Dit is
nu nog te zien aan het enigszins
hoekige krekenpatroon.
Stop 2: de Kerkweg in St.
Kruis tot net buiten de
bebouwing.
Dit punt ligt aan de andere kant
van de kreek. Naar het zuiden
toe is duidelijk een hoogtever
schil te zien. Achter de dekzand-
rug was een veengebied ont
staan dat in de Middeleeuwen
werd afgegraven vanwege de
aanwezige turf en ten behoeve
van de zoutproductie. Het veen
werd gebruikt als brandstof om
uit zeewater zout te winnen
(zoutzieden) of eenvoudiger
door het zoute veen te verbran
den waarbij het zout achterbleef:
"moernering". Door ontvening
en inklinking daalde de bodem.
Stop 3: waar de Groote
Boomdijk afbuigt naar het
noordwesten.
We staan hier op de rand van het
vroegere Coxydse Gat, een getij
degeul. Deze waterloop werd
met het opwerpen van de
Bakkersdam in 1788 afgedamd
en toen is hier de Nieuwe
Passageulepolder ontstaan.
De bodem bestaat uit geulafzet
tingen, grof zand en ook wel fij
ner materiaal. De Kleine
Boompolder werd bedijkt in 1672
en de Groote Boompolder in
1698. Het Coxydse Gat mondde
uit in het Zwin, preciezer: in het
Sluisse Gat, dus in de huidige
Sophiapolder.
Stop 4: de Oude Zeedijk ten
oosten van de Austerlitzdijk.
Deze plek is de meest zuidooste
lijke punt van het Eiland van
Cadzand. De Oude Zeedijk vorm
de eertijds de zeewering tegen
het water van het Zwarte Gat.
Dit water kwam het land binnen
bij de huidige Zwarte Polder en
omstroomde de oostkant van het
eiland.
Langs de Oude Zeedijk zijn nog
resten te zien van het veerhuis
(zie foto) van het veer op Oost
burg (Veerhoek).
In de akker vlak bij de Austerlitz
dijk ligt een bult, die door
bewerking van de grond elk jaar
een beetje kleiner wordt. Hier is
aan het eind van de Tachtigjarige
Oorlog Het Loo opgericht. Dit
fort heeft echter maar kort
dienst gedaan: van 1644 tot
1648. Daarna werd het wegens
de vrede overbodig.
Stop 5: de kruising van de
Oude Zeedijk met de Provin
ciale weg Potjes - Sluis.
Op dit punt staand is het goed je
te realiseren dat de dijk door
loopt aan de overkant van de
Provinciale Weg. Het asfalt en de
hoge populieren maken plaats
voor gras en wat struiken langs
de dijk. Verderop zijn er knotbo-
men. In de Kasteelpolder (1624)
ten noordwesten van de Provin
ciale Weg staat maar één boerde
rij.
6 't duumpje 2-2003
