Reddingsactie voor
Eironde leeuwebek
Akkerkruiden vormen misschien wel
de meest onderbelichte en onderge
waardeerde groep planten. De ver
zamelnaam "vuulte" spreekt wat
dat betreft boekdelen. Maar is dat
terecht?
Mensen die dagelijks de strijd
aanbinden met de onkruiden die
hun tuin bedreigen zullen deze
vraag waarschijnlijk positief
beantwoorden. En ook menig
akkerbouwer zal weinig sympa
thie op kunnen brengen voor
deze snelgroeiende woekeraars.
Nee, als kortlevend akkerkruid is
het vechten tegen een negatieve
beeldvorming. Een imago waar
weinig ruimte is voor de nuance.
En dat is jammer. Want net als in
de echte wereld geldt ook voor
de akkerkruiden dat een paar het
verpesten voor de grote groep.
En dat verpesten gaat ver, heel
ver. Tot uitsterven aan toe.
Rode lijst
Het lijkt in tegenspraak met
elkaar; onkruid en uitsterven.
Misschien een aangename
gedachte voor sommigen maar
wie beter kijkt ziet dat zich hier
een drama voltrekt. Bijna geruis
loos verdwijnen in snel tempo
een groot aantal akkerkruiden
uit onze landbouwpercelen.
Afgezien van enkele succesnum
mers behoren akkerkruiden van
daag de dag tot de meest be
dreigde soortgroepvan Neder
land.
Meer nog dan orchideeën en
andere aansprekende zeldzaam
heden staan ze op de tocht. Om
een voorbeeld te noemen; van de
planten van de kalkrijke akkers
die in totaal 33 soorten bevat
staan er 30 (91%!) op de Rode
Lijst of zijn inmiddels uit Neder
land verdwenen!
Awie de Zwart
Onvoorspelbaar
Dit drama van uitsterven gaat
voor een groot deel aan de
meeste natuurliefhebbers voor
bij. Toegegeven, ze maken het
ons ook niet makkelijk. Hun
levenscyclus is kort en hun voor
komen tot een hoge mate on
voorspelbaar. Het ene jaar staan
ze hier het andere jaar weer
daar. Daarbij komt dat ze zich bij
voorkeur ophouden buiten de
natuurgebieden. We moeten ze
zoeken in de akkers. Op de kale
maagdelijke grond tussen bieten
of tarwe. Een biotoop waar de
gemiddelde natuurliefhebber zijn
neus voor ophaalt.
Oorzaken
Waarom gaat het nu zo slecht
met de akkerkruiden. Welke fac
toren liggen hieraan ten grond
slag
Hoewel het antwoord veel com
plexer is kunnen we ons beper
ken tot de drie belangrijkste oor
zaken:
sterk verbeterde onkruidbestrij-
ding, zowel chemisch als mecha
nisch.
toegenomen bemesting
sterk verbeterde zaadschoning.
Samen zijn ze hoofdschuldigen
aan de drastische verschraling
van het aanbod aan akkerkrui
den.
Akkerreservaat
Gewone soorten als Vogelmuur
of Grote ereprijs hebben geen
hulp nodig. Zij zijn in bijna iede
re akker aanwezig en lijken suc
cesvoller dan ooit. Maar wie ziet
nog klaprozen in een graanveld?
Of de prachtige schoonheid van
Akkerandoorn tussen het bieten-
loof. De laatste waarneming van
de éénjarige Akkerboterbloem
dateert alweer uit 1981!
Toch lijkt er de laatste jaren wat
meer aandacht voor deze verge
ten groep. Zo heeft Het Zeeuwse
Landschap kortgeleden enkele
akkerreservaatjes ingericht. In
deze kleine perceeltjes wordt
jaarlijks wintergraan gezaaid
zonder bemesting en chemische
bestrijding. Dat is ook niet nodig
want het graan is slechts een bij
product. De meeste aandacht
gaat uit naar de spontane be
groeiing tussen het gewas. De in
deze zo gewenste akker(on)krui-
den.
Gehoopt wordt op zeldzame of
zelfs verdwenen soorten maar
voorlopig is de oogst nog mager.
Echter voorbeelden elders in het
land leren ons dat sommige soor
ten er vele tientallen jaren over
kunnen doen om zich te vesti
gen.
Leeuwebekje
Soms kan het lot een handje
geholpen worden.
In September vond ik op een ver
laten stoppelveldje bij
Retranchement een twintigtal
plantjes Eironde leeuwebek
(Kickxia spuria). Een éénjarig
akkerkruid met over de grond
kruipende uitlopers. De bloemen
de bekende leeuwebekjes zitten
met tientallen verspreid langs de
stengels en zijn tweekleurig. De
bovenlip is donkerpaars en de
onderlip citroengeel.
Eironde leeuwebek is een zeld
zaamheid en staat op de Rode
lijst. Voor West Zeeuws-Vlaan-
deren geldt dat deze soort hier
voor nog maar één keer eerder is
gevonden.
Bedreiging
Een heugelijk feit dus. Maar de
bedreiging was nabij. En die
kwam wel uit een heel onver
wachte hoek, namelijk natuur
ontwikkeling. Over enkele weken
zou het gebied op de schop gaan
en de teeltlaag worden afgegra
ven.
De aanleg van een natuurgebied
als de nekslag voor een bedreig
de plant.
Ik moest iets doen en besloot om
de leeuwebekplantjes uit te gra
ven en mee te nemen naar huis.
Daar staan ze nu, uitgeplant in
potjes, hun ding te doen.
Inmiddels heb ik de eerste zaad
jes kunnen oogsten. Zaad dat
mogelijk later kan worden uitge
zaaid in één van de akkerreser
vaatjes. Want voor akkerkruiden
geldt: wie zaad heeft, heeft de
toekomst.
Een afbeelding van dit plantje ziet u op
de omslag.
72 't duumpje 4/2004-2005
