Schelde doet zeer
Nederland streven naar de reali
sering van deze streefbeelden in
2030.
De Westerschelde is de laatste
maanden voorwerp van koehandel
tussen Belgische en Nederlandse
hoogwaardigheidsbekleders.
Een besluit is met enige maanden
vooruitgeschoven, maar of de natuur
in Zeeland hiermee veel opschiet is
maar de vraag.
Gijs van Zonneveld, medewerker van
de ZMF vertelt er meer over.
Een van de meest opvallende
natuurgebieden in Nederland is
toch wel de Westerschelde. Bijna
nergens komen twee identiteiten
zo dicht bij elkaar als in de mon
ding van de Schelde. Aan de ene
kant is het het laatste grote estu
arium van noordwest Europa,
met een uniek meergeulenstelsel
en samen met Waddenzee en
Oosterschelde het belangrijkste
vogelgebied van Nederland.
Aan de andere kant is het de
"snelweg" naar de wereldhaven
Antwerpen. De schorren en slik
ken zijn bedijkt en omgezet tot
landbouwgrond en de industriële
complexen van het Sloe en
Terneuzen. Beide werelden bot
sen. De (ecologische) kwaliteit
van het Schelde-estuarium staat
onder grote druk. En precies in
dat spanningsveld wordt in
december 2004 besloten de
Westerschelde al-dan-niet nog
verder te verdiepen.
'l'Histoire se répète?'
Na een zeer lange discussie werd
in 1995 een Verdrag getekend
tussen het Vlaams Gewest en
Nederland om meer ruimte te
maken voor de scheepvaart op
de Westerschelde. Voor een der
gelijke ingreep in een van de
belangrijkste natuurgebieden
van Nederland waren verschillen-
Gijs van Zonneveld
de onderzoeken en vergunnin
gen nodig. Maar omdat de pro
cedures in de ogen van de
Nederlandse en Vlaamse regering
teveel tijd zouden gaan kosten,
stelde Nederland in 1997 een
noodwet in werking zodat de
verdieping zonder bijvoorbeeld
een Milieueffectrapport kon wor
den gestart. De verdieping is
inmiddels al lang en breed uitge
voerd en we moeten constateren
dat er van de natuurcompensatie
die een directe relatie heeft met
het estuarium (lees 'in het estu
arium') niets terecht is gekomen.
Tweede verdieping
De schaalvergroting in de scheep
vaart zorgt ervoor dat de haven
van Antwerpen steeds grotere
schepen onafhankelijk van het
getij wil kunnen ontvangen. De
verdieping, die ook wel de twee
de verdieping wordt genoemd,
was dan ook nog maar nauwe
lijks achter de rug of Vlaanderen
deed een nieuw verzoek om tot
verdere verdieping. Het hele cir
cus dat begon kon opnieuw
beginnen.
Verdere verdieping
De behandeling van het verzoek
om verdere verdieping verschilde
echter op enkele belangrijke
punten van de discussie over de
tweede verdieping. Nederland
gaf aan dat zij een verdiepings-
verzoek alleen in samenhang met
de andere functies van het
gebied wilde overwegen. Beide
partijen kwamen overeen dat
een visie opgesteld zou worden,
waarin uitwerking wordt gege
ven aan het streven naar een
evenwichtige (optimale) combi
natie van veiligheid, toeganke
lijkheid én natuurlijkheid voor
het hele Schelde-estuarium. Voor
deze drie onderdelen werd een
streefbeeld opgesteld. Een
belangrijk punt in de visie is de
randvoorwaarde dat de systeem-
kenmerken van het estuarium,
het meergeulensysteem, behou
den moet blijven. Vlaanderen en
Evenwichtige ontwikkeling
Met deze visie en de daarin
opgenomen voorwaarden kun
nen de ontwikkelingen in het
estuarium beoordeeld worden en
zou een evenwichtige verdeling
tussen economie, ecologie en vei
ligheid gewaarborgd moeten
zijn. "Zou", want zoals inmiddels
wel bekend zal zijn, zijn de
natuurorganisaties die meepra
ten over de toekomst van het
Schelde-estuarium niet te spre
ken over de inhoud van de
besluiten die op basis van de visie
en het verdiepingsverzoek van
Vlaanderen worden voorbereid.
De geschiedenis rond de vorige
verdieping lijkt zich inderdaad
weer te gaan herhalen.
Natuurlijk, natuurlijkheid
Voor het onderdeel natuurlijk
heid van de Lange termijnvisie
heeft een groep wetenschappers
een Natuurontwikkelingsplan
(NOP) opgesteld. In dit plan
wordt de toestand van het estu
arium beoordeeld en doen de
wetenschappers concrete voor
stellen voor maatregelen die
nodig zijn om het streefbeeld
voor natuurlijkheid in 2030 te
halen. Uit de beoordeling komt
naar voren dat de hoeveelheid
energie die de waterbeweging in
het estuarium teweegbrengt een
probleem vormt. Het ontbreekt
aan ruimte voor processen. Dat
leidt tot problemen voor zowel
de veiligheid als de ecologie. Ook
is de waterkwaliteit onvoldoen
de. Aan de hand van beoordeling
en redenerend vanuit basale fysi
ca, chemie en ecologie hebben
de wetenschappers vervolgens
bepaald wat er nodig is om het
streefbeeld voor 2030 te halen.
Het NOP komt tot de conclusie
dat het Scheldesysteem vooral
verlost moet worden van de te
veel geconcentreerde getijdee
nergie. Door de Schelde meer
ruimte te geven, vermindert de
extreme dynamiek, zodat de leef
omstandigheden voor plankton
en bodemdieren verbeteren. Het
water wordt minder troebel en
de voedselketen kan zich herstel
len. Ruimte voor de rivier dus.
4 't duumpje 4/2004-2005
