Slakkeninventarisatie
vestingwal
Retranchement
S?l£
m
Harry Raad
Op 20 februari 2007 bezocht de
Slakkenwerkgroep KNNV-Afd.
Bevelander) de vestingwal van
Retranchement (km-hok 15-374). De
enige reden om hier naartoe te
gaan was het feit dat we West
Zeeuws-Vlaanderen weinig op het
programma hebben gehad. De wal is
bij natuurkenners bekend door de
boomkikkers en het soortenrijke
grasland. Hoe staat het met de slak
ken?, dachten we. Aanwezig waren:
Roelof Bijl en ondergetekende.
De vesting
In een oud boekje van J.Ch.
Cornells (1943) staat over
Retranchement geschreven: "Het
dorpje is gelegen midden in een
ruimte, omsloten door uitge
strekte aarden vestingwallen, die
door Prins Maurits aangelegd
werden als een vesting ter verde
diging van het Zwin". De vesting
werd in de periode 1621 -'48
opgebouwd en kreeg de naam
'Cadzandria'. Begonnen werd
met het noordelijke fort Oranje,
vervolgens het zuidelijke fort
Nassau en ter afronding van het
project de verbindende vesting
wallen. Dat waren dus de nodige
vergravingen, die, liggend aan
het water, onvermijdelijk ver
stoord werden door natuurram
pen. Zo spoelde het noordelijke
fort geheel weg bij een storm
vloed. Het karakter van het
gebied veranderde in 1872-73
aanzienlijk door de inpoldering
van de inmiddels flink verzande
Zwinmond. Deze Willem-
Leopoldpolder staat nu op de
nominatie om weer 'ontpolderd'
te worden. Of de Internationale
Dijk werkelijk doorgestoken
wordt, is nog even afwachten.
Op een vereenvoudigde bodem-
kaart van de voormalige P.P.D.-
Zeeland (in: Mooij, 1986) staat
het voorkomen van kalkrijk zand
met een dikkere kleilaag (40-
80cm) aangegeven voor dit pol
derland. Dat profiel is op onze
locatie natuurlijk geheel ver
stoord door de graafpartijen.
Over de kalkrijkdom is nog een
aardig detail te vermelden. In
een nieuwsbrief over fossiele
schelpen (Wesselingh Moerdijk,
2000) worden afzettingen met
fossiele schelpen genoemd van
Retranchement e.o. Het dorp ligt
op een voormalig fossielenstrand,
dat ooit de oever vormde van het
Zwin. Bij het maken van de wan
deling over de vestingwal viel dat
ons meteen op, de molshopen
zaten vol met schelpen.
Het open water op onze zoeklo-
catie bestaat uit het Afwaterings
kanaal, twee poelen en een
gracht. Gezien de plantengroei
(voor zover herkenbaar in het
winterbeeld) moet dit water
helemaal zoet of in ieder geval
bijna zoet zijn. Buiten de oever
zones komen weinig moerassige
delen voor. De oevers van kanaal
en gracht zijn recht afgekalfd,
zodat de moeraszone daar zelfs
vaak ontbreekt. Let wel!, wij
hebben alleen het gedeelte
vanaf de brug over het kanaal
tot aan grenspaal 364b bij voor
malig fort Nassau bekeken.
De vegetatie van de vestingwal
bestaat uit beweid grasland en
een afgerasterde strook met stru
weel. Op de provinciale vegeta-
tiekaart (Mooij, 1986) worden de
eenheden 'reliëfrijk grasland',
'grasland van schrale zandgrond',
'grasland met zoutmijdende
moerasvegetatie' en 'struweel'
genoemd. Op en rond het voor-
A:""~ 'v
malige fort zouden plekken
(relicten?) met een zoutvegetatie
voorkomen.
Het voorgaande laat zien dat het
milieu in vele eeuwen gerijpt is,
heel wat variatie kent en voor
slakken zeker aantrekkelijk zal
zijn. Dat wisten wij allemaal niet
van te voren, zodat we onbe
kommerd naar slakjes zijn gaan
zoeken, zonder meteen op de
specifieke kwaliteiten van het
gebied te letten.
Grasland bij kanaalbrug
Retranchement is met de bus
gemakkelijk te bereiken. In het
dorp vragen ze me of ik naar
België wil gaan, als ik naar de
kanaalbrug vraag. Nee, dat is
niet het geval; ik antwoord vaag
over een excursie en word in de
goede richting gewezen. Het is
een dag met een vaag zonnetje
en een drogende wind. Niet echt
goed slakkenweer. Vóór de brug
ligt links een grasland op de flau
we benedenhelling van de ves
tingwal. In twee laagten zijn
poelen te herkennen. Het gras
land wordt aan de hoge zijde
begrensd door een haag, terwijl
onderlangs het
Afwateringskanaal loopt. Boven
de haag wordt het talud van de
vestingwal steiler. Dit bovenste
deel en het talud aan de andere
kant zijn eveneens grasland. Al
het gras wordt extensief beweid;
er zijn geen sporen van winterbe-
weiding. Om de haag tegen
begrazing te beschermen is deze
uitgerasterd.
Roelof komt even later aanfiet
sen op de afgesproken plek van
samenkomst. Hij besluit om in
het grasland te gaan zoeken naar
landslakken, terwijl ik me met
het leven onder de waterspiegel
bezighoud. De landslakken zijn
met name succesvol te verzame
len langs de haag. Roelof komt
meteen al met een opmerkelijke
vondst aanzetten, de bolle duin
horen. Wij kennen die slak nog
74 't duumpje 3/'07