Gierzwaluwen in Groede
I
12
iP
Petrus van 't Westeinde
In de Lutherse kerk in Groede zit al jaren een kolonie Gierzwaluwen. Ze broed
den daar in holtes in de muren en onder de dakpannen. De kolonie werd jaren
lang geobserveerd door wijlen de heer G. Prang. Toen de kerk eind jaren '90
werd gerestaureerd zorgde Prang er voor dat er nestkasten kwamen in plaats
van de gaten die natuurlijk dicht gemaakt werden.
Op de kerkzolder zijn er zo'n 25 nestkasten.
Ze zijn voorzien van een glazen achterkant,
zodat men er in kan kijken.
De eerste jaren na de restauratie werd veel
gebruik gemaakt van de gelegenheid om
Gierzwaluwen op het nest te zien en jongen
te zien voeren. Hele groepen o.a. schoolklas
sen kwamen er op af. Ze werden rondgeleid
door de heer Prang, die vol vuur vertelde over
zijn Gierzwaluwen. Maarrrrrr.er was een
vervelend gevolg: verstoring. Een Gierzwaluw
verwacht gevaar aan de voorkant van zijn
nestopening, niet aan de donkere achterkant.
Normaal is daar de deur dicht. Toen is beslo
ten, onder andere op advies van mevrouw
M. Mourmans-Leinders van Zwaluwen advies
bureau, om tijdens het broedseizoen niemand
meer op de zolder toe te laten.
Men heeft nu een drietal webcams staan,
zodat je in 3 nesten kan kijken.
Die mevrouw Mourmans uit Roosendaal komt
elk jaar de boel controleren en eventueel
wat verbeteren. Ze krijgt daarbij de hulp van
de zeer handige heer W. de Bock uit Essen,
eveneens een gierzwaluwenfanaat.
De nestkasten, zoals Prang ze gemaakt had,
moesten wat aangepast worden. Er kwamen
Spreeuwen in en ook kon er isolatiemateriaal
aan de poten van de zwaluwen blijven haken.
Ze krijgen dat niet meer los en blijven hangen
in de nestopening.Dat kan ook zo gaan
met het nestmateriaal van de Spreeuwen. De
invliegopeningen zijn of worden aangepast.
Er kunnen geen Spreeuwen meer in. Trou
wens als er Spreeuwen inzaten werden die er
wel uitgejaagd door de Gierzwaluwen.
Sinds 2008 geef ik op donderdagmiddagen in
mei en juni wat uitleg over de Gierzwaluwen
in de Lutherse kerk. Er is daar op het oxaal
een kleine tentoonstelling en je kunt er op de
tv in 3 nestkasten kijken. Het Vlaams Erfgoed
in Groede zorgt voor het materiaal.
In 2009 kwamen op 1 mei Gierzwaluwen te
rug op hun broedplaats in de Lutherse kerk.
Gierzwaluwen trekken begin augustus naar
Afrika, waar ze bijna 9 maanden blijven, zo
in de buurt van Zimbabwe. Dat is zo'n 5000
km van hier. Al die tijd zijn die vogels in de
lucht. Niet eens rusten op een takje! Gewoon
doorvliegen, al etend (insecten], slapend.
Waarschijnlijk is dat laatste een soort rust, al
zwevend in betrekkelijk warme lucht, die ze
's avonds opzoeken.
Gierzwaluwen komen over het algemeen
terug op het nest waar ze vorig jaar gebroed
hebben. Ze weten haarfijn de vliegopening
van hun oude nest terug te vinden. Het nest
wordt fel verdedigd als er anderen proberen
in te komen. Dat kan wel eens nodig zijn als
er nestplaatsen verdwenen zijn of oudere
jongen een nestplek zoeken. Die hoor je dan
ook vaak in de buurt gieren en je ziet ze zich
vastklampen aan een muur om een nest
plaats te verkennen.
Op 21 mei waren er 3 nesten bezet, waarvan
1 met 3 eieren, te zien via de webcams. Er
moet ongeveer een maand gebroed worden.
Dat doen ze om de beurt. Als je dan goed
kijkt zie je soms een soort bromvlieg (wij zeg
gen een maoneschiter] over de broedende
vogel kruipen. Dat is een luisvlieg, een para
siet. Die leeft van de Gierzwaluw. De eieren
van dit insect liggen in het nest, 9 maanden
te overwinteren. Zo rond begin mei, als de
Gierzwaluwen terug zijn, komen ze uit en
hebben gelijk hun gastheer als voedselbron.
Merkwaardig genoeg heb ik nooit gezien dat
een Gierzwaluw een luisvlieg oppikte terwijl
dat insect over het nest of de jongen liep.
Elf juni zie ik voor het eerst jongen. Nu
krijgen de ouders het druk. Je ziet ze bin
nenkomen: een voedselbolletje met insecten
wordt uit de keelzak gebraakt en aan een
jong gevoerd en weg is hij/zij weer. Een half
uurtje later komt er weer een binnen. Soms
duurt het langer, al naar gelang er voedsel te
vangen is. Op een mooie zomerdag worden
wel 20.000 insecten gevangen door een paar
Gierzwaluwen. Bij slecht weer, regen, zie je
de ouders beiden bij of op de jongen zitten.
Duurt dat slechte weer lang, dan moeten de
oude vogels er wel op uit om eten te zoeken.
Dat kan soms ver zijn, waar het weer beter
is. Het gebeurt dat de jongen soms een week
zonder voedsel zijn. Ze raken dan in een
soort slaaptoestand, de lichaamstemperatuur
daalt tot wel 34 graden C., de hartslag wordt
trager en er is weinig energie nodig. Komen
de ouders terug, dan worden de jongen eerst
verwarmd, dan krijgen ze eten...
De Gierzwaluwen die niet broeden - de
jongen van 1, 2 of misschien 3 jaar - trek
ken bij slecht weer ver weg, soms wel 500
km of meer. Is het weer verbeterd, dan zie je
ze terug bij de kolonie. Die jongen van vorig
jaar komen trouwens als laatste terug op de
oude plek. Maar het gebeurt ook wel dat ze
opduiken in een andere kolonie.
Dit en vorig jaar waren 9 broedgevallen in de
25 nestkasten op de zolder.
Bezoekers
Dit seizoen kwamen 67 belangstellenden kij
ken. De meesten waren vol bewondering over
deze bijzondere vogels. Een jongen die een
spreekbeurt over Gierzwaluwen wilde houden,
heeft alles gefilmd. Hij had hiervoor een "vrije
middag" genomen. Dan was er een ventje
bij van een jaar of 5. Hij vond er niks aan. Hij
moest en zou de Gierzwaluwen in het echt
zien. En hij werd een "brokke muftig", omdat
hij ze alleen op de webcam mocht bekijken.
De nestkasten in de Lutherse kerk in
Groede (Conny Jansen],
Gierzwaluwen zijn oorspronkelijk holbewo
ners. Ze broedden tussen rotsen en natuur
lijke holen. Door de huizenbouw zijn ze de
mensen gevolgd.
De Romeinen in hun tijd maakten openingen in
hun gebouwen om er Gierzwaluwen in te laten
nestelen. Als de jongen groot genoeg en vet
waren, dienden ze voor de consumptie.
In de middeleeuwen zorgden de kloosterlingen
in hun gebouwen voor gaten waar de Gier
zwaluwen konden broeden. Maar niet om de
jongen op te eten. Uit eerbied voor de natuur.
Tegenwoordig wordt veel gebruik gemaakt van
verschillende soorten nestkasten, die je tegen
een gebouw hangt of in de muur metselt.
