Het raadsel van het Watervorkje
Awie de Zwart
Het gebeurt nog al eens dat je iets vindt zonder dat je het zoekt, zo ook
begin januari van dit jaar. Voor mijn werk ben ik in Retranchement en zie
dat er flink wordt getrokken aan het water in het afwateringskanaal. Het
heeft de laatste dagen veel geregend en dat overtollige water moet wor
den geloosd. In het "kolkende" water zie ik tientallen kleine groene stipjes
voorbij drijven. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt.
De begeleidende tekst meldt dat "de
soort in een waterrijke omgeving altijd
wel ergens gevonden wordt". Zeeland
is echter nog akelig wit, nauwelijks
waarnemingen dus. De voornaamste
oorzaak is het brakke karakter van veel
wateren. Watervorkje is een soort van
zoet water.
Heel Zeeland telt maar drie stippen,
allen in Zeeuws-Vlaanderen. Twee in
het oosten en jawel, één waarneming
CFoto'sAwie de Zwart].
systeem van sloten en kanaaltjes op. Al
deze wateren aflopen is onbegonnen
werk. Mijn groots voornemen om de
bron op te sporen is daarmee feite
lijk al in de kiem gesmoord. Het boek
lijkt gesloten tot ik in de nadagen van
maart de wallen van Retranchement
inventariseer op kikkerdril. In een deel
van de veste met helder water stuit
ik op enkele drijvende watervorkjes.
Hebben we hier de bron te pakken?
De vondst van slechts 3 plantjes lijkt
niet echt overtuigend. Bovendien is
er geen directe verbinding met het
kanaal waardoor aanvoer uitgesloten
is. Er kan een streep door de veste als
vertrekbasis van de watervorkjes.
Tragische eindbestemming
Wederom gaat de zoektocht op een
sudderstand. Andere zaken vragen
de aandacht. Maar enkele dagen
voor de deadline van dit artikel doe ik
onverwachts een mooie vondst. In een
slootje vlakbij het Lapscheurse Gat
onder Sluis drijven watervorkjes. Niet
zo maar een paar, nee, vele duizenden,
misschien wel meer dan een miljoen
vorkjes bedekken het wateroppervlak.
De zoektocht is plots weer actueel. Ik
pak de kaart erbij en zie dat het betref
fende slootje via de akkers naar de
veste van de wallen van Sluis slingert.
De veste op zijn beurt sluit weer aan
op het kanaal langs de Zuiddijk die
na een kleine kilometer uitmondt in
het uitwateringskanaal. En dat kanaal
stroomt even verderop, inderdaad,
langs Retranchement. Dit moet hem
zijn, de bron van al die watervork
jes eerder dit jaar. Het vertrekpunt
van vele mosplantjes voor een lange
reis met een tragische eindbestem
ming, de zoute zee bij Cadzand-bad.
En daarmee lijkt op een nonchalante
woensdagmorgen het geheim van het
watervorkje op de valreep toch nog
doorgeprikt.
Van dichtbij blijken het kleine plantjes
te zijn, kroosplantjes om precies te zijn.
Zowel het zeer algemene Klein kroos
als het wat zeldzamere Puntkroos
glijden voorbij. Dan valt mijn oog op
een eveneens zeer klein maar opval
lend vertakt plantje, dat meedrijft met
het kroos. Ik herken het meteen als
Gewoon watervorkje, een watergebon
den mos. Bij dat ene exemplaar blijft
het niet. Een onafgebroken stroom
watervorkjes stroomt voorbij, met
tientallen tegelijk. Ze zijn op weg naar
de uitwateringssluis bij Cadzand-bad,
zoveel is zeker, maar de vraag is waar
komen ze vandaan? Gezien de aantal
len hier moet de bron waaruit wordt
geput een grote zijn. En dat maakt het
interessant omdat ikzelf de soort in
onze streek nog nooit heb gevonden.
Die overpeinzing is de aanzet voor een
kleine zoektocht naar de bron van de
watervorkjes.
Zoet water
Voor de zekerheid verzamel ik enige
exemplaren die ik 's avonds inderdaad
determineer als Gewoon watervorkje.
Vervolgens raadpleeg ik het internet
voor meer informatie. Die geeft een
verspreidingskaartje van Nederland
prijs. Daarop zie ik dat het watervorkje
in centraal Nederland niet zeldzaam is.
in West Zeeuws-Vlaanderen. De op
getekende stip bij ons omvat een ruim
gebied tussen Oostburg en Aarden
burg. Een nadere plaatsaanduiding
ontbreekt. Daarmee geeft het kaartje
geen bruikbaar handvat voor een ge
richte zoektocht.
Kikkerdril
Daarom pak ik de topografische
kaart er bij. Een eerste blik levert een
buitengewoon uitgebreid en complex
v