Groot streepzaad e.a. in het
kielzog van de schaapskudde
Awie de Zwart
Sinds het einde van de vorige eeuw is de schaapskudde van Jan Klomp
actief in West Zeeuws-Vlaanderen. Een groep van een paar honderd
schapen graast op een keten van dijken tussen Oostburg en Sluis. Vanaf
het vroege voorjaar worden de dijken in drie rondes begraasd. Deze vorm
van beheer is ingezet om de verruigde en floristisch verwaarloosde dijk-
vegetatie nieuw leven in te blazen en in de hoop iets van de oude glorie
terug te krijgen.
Groot Streepzaad (Awie de Zwart],
Inmiddels wordt de vegetatie tien jaar
nauwlettend gevolgd. Hieruit blijkt dat
de soortenrijkdom is toegenomen en een
aantal soorten zeer positief reageert op
het begrazingsregime.
Licht en lucht
Wat is nu de verklaring voor de toege
nomen soortenrijkdom door schaaps-
kuddebegrazing. Waarom leidt nu juist
het wegvreten van de vegetatie tot een
soortenrijkere vegetatie. De verklaring
hiervoor laat zich samenvatten door de
woorden licht en lucht. Zij vormen de
sleutel naar een rijkere flora.
Hoe gaat dat in zijn werk? Doordat de
vegetatie periodiek kort wordt gezet
kan de zon (lees licht) tijdelijk tot op de
bodem doordringen. Dat betekent een
lichtprikkel die een slapende zaadvoor-
raad kan wakker.schudden. Omdat er
ook tijdelijk geen concurrerende hoge
vegetatie aanwezig is heeft het kiem-
plantje gedurende een cruciale periode
de ruimte (lees lucht) om uit te groeien.
Licht en lucht zijn dus twee noodza
kelijke ingrediënten voor succesvolle
voortplanting.
Verschraling
Verschraling is een tweede effect dat
leidt tot meer soorten. Door begrazing
wordt de begroeiing niet alleen kort
gezet maar ook afgevoerd. Een flink deel
van de planten (lees voedingsstoffen)
wordt door de schapen weggenomen
en omgezet in vlees, wol en lichaams
warmte. Voedingsstoffen die de plant
eerder met zijn wortels uit de bodem
heeft gehaald en omgezet in blad,
stengel en bloeiwijze. Wanneer dit weg-
grazen van het gewas zich vaak herhaalt
wordt het voor de plant steeds moeilijker
om aan voedsel te komen. Als gevolg
daarvan produceert de plant geleidelijk
minder massa en minder massa bete
kent een meer open vegetatie omdat
de planten iel en kleiner blijven. In een
dergelijke begroeiing zijn de elementen
licht en lucht weer prominent aanwezig.
Overigens blijft er na dit proces nog een
restproduct over dat in de vorm van een
schapenkeutel het dier weer verlaat en
zo lokaal weer mest toevoegt.
Resultaten
Jaren geleden kon u in dit tijdschrift al
lezen dat de inzet van de schapen had
geleid tot de terugkeer van de uiterst
zeldzame Wilde peterselie. Maar er is
sindsdien meer gebeurd. Het voorttrek
kende begrazingscircus heeft een spoor
van successen achter zich gelaten.
Een van de opvallende profiteurs is het
Groot streepzaad. Oorspronkelijk was
deze geelbloeiende composiet niet
bekend van deze dijken. Enkele jaren
geleden verscheen de plant voor het
eerst met een aantal exemplaren op de
Henricusdijk. Het groeide op door scha
penhoefjes open getrapte steile kantjes
van dijktalud. Wat begon met een aantal
planten is inmiddels uitgegroeid tot
enkele honderden exemplaren verspreid
over meerdere dijken.
Meer succes
Andere planten hebben zich na het
inzetten van de kudde duidelijk uitge
breid. Hun sluimerende bestaan heeft
met de begrazing een positieve impuls
gekregen. Soorten als Gele morgenster,
Glad walstra en Knoopkruid breiden
zich plaatselijk sterk uit. Ook een echte
dijkbewoner als Gewone agrimonie
weet zich weer te verjongen waardoor
oude populaties minder kwetsbaar zijn
geworden.
Hoewel de vegetatie voor het overgrote
deel uit grassen blijft bestaan zien we
ook hier veranderingen optreden. De
samenstelling wordt soortenrijker. Ro
buuste soorten als Kropaar en Glans-
haver schikken wat in ten gunste van
fijnere grassen als Veldgerst, Kamgras
en Goudhaver, alle drie soorten van de
Rode Lijst. Hun terugkeer is dan ook
een bemoedigend teken. Als het huidige
beheer wordt voortgezet zal het hier
vermoedelijk niet bij blijven. Immers als
er één schaap over de dam is
