"Later flowers for the bees"
10
2012 is Het Jaar van de Bij en redactielid Frans Buijze schetst de benarde situatie
waarin veel bijenvolken zich bevinden.
Foto links Bi] op kamille, foto rechts Bij op Jacobskruiskruid (Awie de Zwart).
Het motto van Het Jaar van de Bij 2012 luidt
"Bijen houden van bio." Van bloemen, dus.
"Bloemen houden van mensen" zingt de
reclame. Tel de twee slogans op en je krijgt
een oproep: "Mensen, zaai meer bloemen en
red de bijen! Daarmee stel je tevens de eigen
voedselvoorziening veilig en is de cirkel weer
rond!"
Meer natuur in stad en land
Kijk naar de London Olympics deze zomer. De
BBC brengt natuurlijk de atleten uitgebreid
in beeld, maar ze komen ook met andere
plaatjes. Met militaire precisie hebben de
Britten naar eigen zeggen in het Olympisch
park bloemenweides ingezaaid die op het
hoogtepunt volop in bloei moeten staan met
een oogstrelende keur aan kleur. De hove
niers gaan ook voor goud! Meer bloeiende
bloemen in stad en land zouden de bijen
flink vooruithelpen is de redenering. Londen
is natuurlijk geen Nederland of Landje van
Cadzand, maar een grote gedachtesprong
is het niet. Om Zeeuwse akkerranden met
bloemborders in te zaaien heeft de ZLTO een
uitgebreide handleiding op de site gezet van
26 pagina's. Natuur More, Bionext, De Bij
enstichting en de Bolster nemen het initiatief
voor het bijenpad, om bloemen in te zaaien
langs een fietsroute van Friesland tot Zeeland.
Bijensterfte
Een jaarlijkse sterfte van gemiddeld 25 tot
30% van de Nederlandse bijenvolken wordt
toegeschreven aan meerdere factoren. In
2006 spraken ze in Amerika van CCD, Colony
Collapse Disorder, een ziekte die leidde tot
het instorten van een volledige bijenkolonie,
soms zelfs binnen enkele dagen. Verliezen
zijn gemeld van 30 - 90 In Europa kwamen
meldingen uit Griekenland, Italië, Polen,
Portugal en Spanje. De bijenramp werd toe
geschreven aan klimaatveranderingen, het
verdwijnen van hun leefmilieu, een verlam
mend virus en schimmelinfecties.
Neonicotinoïden
Daar zijn de neonicotinoïden bijgekomen,
met namen als Thiamethoxam, Clothianidine
en Imidacloprid. Het laatste is een zenuw
gif, in gebruik als gewasbeschermer. Het is
geen "afwasbaar" middel: het wordt door
de planten opgenomen of toegepast bij zaad-
coating of gebruikt in druppelsystemen. Het
beschermt met name mais en koolzaad tegen
vraat. Bijen die bij deze bloesems nectar of
stuifmeel ophalen, raken verzwakt, maar
worden niet rechtstreeks gedood. De gena
deslag wordt uitgedeeld door bijvoorbeeld
een schimmelinfectie omdat de weerstand
verminderd was door de neonicotinoïden.
Met een intact immuunsysteem liggen de
kansen beter.
Imidacloprid
In Nederland werd het landbouwgif Imida
cloprid in maart in de pers verantwoordelijk
gesteld voor de bijensterfte. In het bericht
werd er melding van gemaakt dat imkers al
lang een relatie leggen tussen het gebruik
van Imidacloprid en bijensterfte. Het gif treft
allereerst de insecten, maar de zoogdieren
veel minder. De New Scientist meldde begin
april dat de gevolgen van deze insecticiden
voor hommels (Bombus terrestris) zijn bestu
deerd door Penelope Whitehorn en David
Goulson van de Universiteit van Stirling, in
Groot-Brittannië. De onderzoekers stelden
hun bijen bloot aan verschillende niet-do-
delijke doses Imidacloprid. Ze ontdekten dat
een controlegroep het in alle opzichten beter
deed: betere gewichtstoename en een groter
aantal voortgebrachte koninginnen.
Een tweede studie, voor honingbijen (Apis
mellifera) door Mickaël Henry in Avignon,
toonde hoe het mechanisme in zijn werk
ging. Het giftast het geheugen en het naviga-
tievermogen van de bijen aan. Bij labora
toriumtests viel het niet zozeer op, maar in
de buitenlucht des te meer. In de praktijk
bleek dat de bijen de weg naar huis moeilijk
konden terugvinden! In Frankrijk, Duitsland
en Slovenië is het gebruik al aan banden
gelegd. Er moet beter gekeken worden of
nieuwe insecticiden nuttige insecten als bijen
niet schaden. Laboratoriumtests zijn niet
toereikend. Veldwerk hoort erbij.
Voedselaanbod
Bijen zijn nodig bij de bestuiving van planten
en zijn daarmee onmisbaar voor het voedsel
van de mens! Kijk eens in uw winkelwagentje
als u deze week in de rij voor de kassa staat
te wachten. Doe zelf de test! Welke bood
schappen hebben hun bestaan te danken aan
bestuiving door bijen? Wat blijft achter in de
wagen als u die artikelen straks niet meer uit
het schap kan pakken, of ze veel duurder in de
schappen aantreft? Voor onze groente, fruit
of noten hebben wij de bijen nodig, dat staat
vast. Ook voor de koffie en chocola trouwens!
Doemscenario's
In een deel van China wordt al met de hand
gepollineerd. Het is moeilijk voor te stellen
dat mensen ooit op grote schaal in de kassen
of in de buitenlucht stuifmeel met penseeltjes
op planten gaan aanbrengen. Dat wordt een
arbeidsintensieve en kostenverhogende klus,
zeker in vergelijking met de investering in een
nijver bijenvolkje dat onverstoorbaar volle
werkdagen maakt. Als mensenhanden hun
werk moeten overnemen, wordt de fruitmand
duur betaald!
