Moerasandijvie en de macht
van de grote getallen
'Alf oest' ligt net enkele weken achter ons, maar voor onze plantenman Awie de
Zwart speelt dat geen rol. Hij gaat onversaagd op zoek om voor deze rubriek
weer een geheel nieuw plantje te oogsten.
Het afgelopen voorjaar kwamen zowel
langs de oevers van de Sophiapolder als
in het ondiepe water van de Baarzandse
kreek enkele tientallen planten van de
Moerasandijvie tot bloei. Hoewel deze forse
plant onregelmatig wel eens opduikt in
onze natte gebieden, was er van bloei tot
op heden nooit sprake. Deze heugelijke
gebeurtenis bracht mij er toe om deze bij
uitstek Nederlandse polderplant eens nader
uit te lichten.
De fors bebladerde Moerasandijvie is in de
regel een tweejarige plant, waarvan het
zaad ontkiemt gedurende de zomer. In deze
periode is er door de verdamping langs
de oevers van grote waterpartijen veel
geschikt kiemingsmilieu voorhanden. Het
zaad schiet wortel op vochtige onbegroei
de humeuze grond en gaat als wortelrozet
de winter in. Naast een handvol zeer forse
en getande bladeren produceert de plant
ook een aantal bijwortels. Dit zijn sponsach
tige wortels die veel luchtweefsel bevatten.
Deze voorzien de wortels van zuurstof op
het moment dat de plant in het natte sei
zoen met de voeten in het water staat. In de
loop van het voorjaar groeit Moerasandijvie
uit en vormt vele prachtig gele bloemen. Zij
zijn bijzonder rijk aan nectar en verspreiden
een aangename honinggeur waardoor ze
goed worden bezocht door insecten.
120.000 zaadjes
Zoals bij veel pioniersplanten is de toe
komst vaak ongewis. Het is daarom zaak om
in het korte leven dat de plant gegeven is,
zoveel mogelijk nakomelingen te produce
ren. Voor één volgroeide Moerasandijvie-
plant komt dat neer op ongeveer 120.000
zaadjes per plant! Daarvan wordt ieder
zaadje afzonderlijk hangend aan het pap
pus (pluisje) met de wind de wijde wereld
ingestuurd. Het overgrote deel van deze
voorraad verongelukt jammerlijk doordat
ze op verkeerde plekken vaste grond onder
de voet krijgt. Slechts een fractie valt in
goede aarde en weet een succesvol vervolg
aan hun leven te geven.
40.000 hectare
Van oudsher ligt het zwaartepunt van
de verspreiding van Moerasandijvie in
Nederland boven de grote rivieren. Met
name Zuid- en Noord-Holland en de kop
van Overijssel waren belangrijke bolwerken.
Met de aanleg van de IJsselmeerpolders
is dat beeld drastisch veranderd. Kort na
het droogleggen van deze grootschalige
polders ontstonden uitgestrekte eerste klas
kiembedden. Een nooit eerder vertoonde
explosie van deze pionier kleurde het
tweede en derde jaar grote delen van de
nieuwe polders geel. Moerasandijvie zover
het oog reikte.
Uit die jaren zijn ongelofelijke cijfers
bewaard gebleven. Zo bedekte Moerasan
dijvie in de eerste jaren van de Noord
oostpolder (1942) meer dan 1200 ha, in
Oostelijk Flevoland (1957) was dat 10.000
ha en Zuidelijk Flevoland (1968) spande
de kroon met een dekking van maar liefst
40.000 ha! Een snelle rekensom leert dat
40.000 ha Moerasandijvie, uitgaande van
één plant per m2, in één jaar ongeveer 48
biljoen zaadjes oplevert! Deze ongekende
productie liet de jaren daarna zijn sporen
na tot ver in Duitsland waar destijds een
duidelijke opleving was te noteren van het
aantal vondsten Moerasandijvie. Ook bij
onze zuiderburen dook de plant, die als
uitgestorven te boek stond, plots weer op.
Kom daar eens om in de huidige econo
mische crisis. Een plant met een dergelijk
hoog rendement, die vervolgens belan
geloos zijn kapitaal beschikbaar stelt ten
gunste van noodlijdende populaties in het
buitenland.
Hofleverancier
Vandaag de dag is van dat Moerasandijvie-
paradijs nog maar weinig terug te vinden.
Het heeft plaats gemaakt voor grootscha
lige landbouw, nieuwe steden, industrie
en wegen. Slechts een klein stukje bleef
bewaard dat we nu kennen als de Oost-
vaardersplassen. Dit natte stukje polder
kon door de mens niet worden getemd en
werd noodgedwongen een natuurgebied.
Mede dankzij de vele grazende grauwe
ganzen zijn in het gebied veel geschikte
groeiplaatsen aanwezig voor de Moerasan
dijvie. Daardoor zijn de Oostvaardersplas-
sen nog altijd dé hofleverancier voor heel
Noordwest-Europa. Het is dan ook niet
uitgesloten dat "onze" Moerasandijvie zeer
nauw verwant is aan zijn verre neef uit de
Oostvaardersplassen.
Bron:
Oecologische Flora, deel 4
Moerasandijvie (Awie de Zwart).
