Verzilting - zoute kwel of
zilte mogelijkheid
Oplossingen
12
Velen zien verzilting als schrikbeeld, maar Walter de Milliano laat hieronder zien
dat verzilting ook nieuwe kansen biedt.
Uw redactielid geeft een reactie na het
bijwonen van twee symposia over zilte land
bouw. Het eerste was op 5 september 2012 in
Wageningen en wel in 'Hotel de Wereld', ge-
organiseeerd door de Koninklijke Landbouw
kundige Vereniging. Het tweede vond plaats
12 oktober 2012 in Steenbergen en werd
georganiseerd door Rotary Steenbergen.
Verzilting
Verzilting, het stijgen van de hoeveelheid
zout in water en bodem, is een voor Zeeuws-
Vlaanderen belangwekkend onderwerp.
Door het stijgen van de zeespiegel, komt er
meer druk op onze dijken en neemt de zoute
kwel onder onze dijken toe. Een tweede
aspect is dat zowel bewoners als agrarische
sector graag droge voeten houden en met
het wegpompen van zoet regenwater krijgt
de van onder komende zoute kwel meer
ruimte. Een derde aspect zijn projecten als
Waterdunen waarbij zout water meer moge
lijkheden krijgt onze dijken te passeren.
Door de toename van het zout in het water
kunnen de huidige land- en tuinbouwge-
wassen niet meer optimaal gedijen, komen
natuurgebieden in gevaar en ontstaat
zoetwaterschaarste. Via deze symposia is
geprobeerd meer feitelijke kennis te krijgen
over de ernst en urgentie van verzilting, de
mogelijke oplossingen voor verzilte gronden
en de voortgang van het onderzoek.
Wisselwerking onderzoek en praktijk
Beide symposia hadden als spreker een
pionieronderzoeker op het gebied van zilte
gewassen, namelijk Arjen de Vos van het Zilt
Proefbedrijf in Texel.
Naast onderzoek is het van belang praktijk
kennis te delen en enkele sprekers legden
uit hoe de waterschappen Zuid-Holland en
Brabant momenteel de verzilting proberen
tegen te gaan met zoet water uit andere
gebieden. Naar blijkt brengt dit zulke hoge
kosten met zich mee dat er grenzen aan de
mogelijkheden zijn. Het belang van regen als
zoetwaterbron en de opslagcapaciteit van
kreken (een van de kenmerkende Zeeuws-
vlaamse landschapselementen) werden
genoemd. In Steenbergen vertelde onder
nemer Mare van Rijsselberghe, bedrijfsleider
van het Zilt Proefbedrijf, welke onderzoeken
door zijn proefbedrijf beschikbaar zijn voor
de ondernemer.
De vraag rijst of je de verzilting ten voordele
kunt aanwenden, dan wel dat je dure anti
maatregelen zult moeten nemen.
Mondiaal toenemend probleem
Op beide symposia kwam duidelijk naar
voren dat verzilting mondiaal voorkomt en
overal een steeds groter wordend probleem
vormt.
Wereldwijd zijn zo'n 1,5 miljard hectaren
grond verzilt. 70 tot 80% van de wereldbevol
king woont in de toekomst in deltagebieden,
die door hun ligging veel meer met verzil
ting te kampen hebben dan landinwaarts
gelegen streken. Van iedere 100 liter water
op de wereld is 2,5 liter water zoet. Daarvan
is slechts 1 liter zoet water beschikbaar.
Nederland
In Nederland nemen de droge periodes toe
en we hebben te maken met toenemend
zoetwatertekort met als uitschieters de jaren
2003 en 2011. Steeds meergebieden kennen
reeds verzilting en men veronderstelt dat
zoute kwel zal toenemen en dat in 2020 zo'n
125.000 ha landbouwgrond verzilt zullen zijn.
Logisch is dat verzilting vooral langs de kust
zal optreden, maar ook bodemdaling door
gaswinning en inklinken van natte gronden
leiden tot meer verzilting. In ieder geval zal
het belang van bufferzones met een over
gang van zout naar zoet water langs de kust
toenemen.
Verzilting in Zeeland
In heel Zeeland is er nu reeds veel zout
grondwater (figuur 1). Grote gebieden
in Walcheren, Zuid-Beveland, Tholen en
Schouwen-Duiveland hebben grote kans op
zoute kwel. In Zeeland is Zeeuws-Vlaanderen
momenteel het grootste gebied met goede
landbouwgrond en met grondwater zonder
hoge zoutgehaltes. Toch kent ook Zeeuws-
Vlaanderen flink wat landbouwgronden met
invloeden van zout grondwater. De kans op
zoute kwel is in West Zeeuws-Vlaanderen
kleiner dan in "het oostelijk deel."
Wat is zilt water?
Het beleid en beheer maar ook de normen
voor chloride (Cl) in water zijn niet landelijk
voorgeschreven. De zoutwaarden in water
variëren afhankelijk van het jaargetijde. Zo
kennen we in de zomer minder kwel en meer
aanvoer van zoet water. Het waterschap richt
zich naar de wensen van de gebruikers. Land
bouw en natuur vragen om zoet en mogelijk
in de toekomst ook brak water. Water met
maximaal 280 mg Chloor per liter noemt men
zoet (Tabel 1).
Het hangt af van de aard van de grondge
bonden activiteit hoeveel zout nog accep
tabel is. De bollenteelt is het meest gevoelig
voor zout en zal als eerste moeten wijken
voor verzilting, gevolgd door landbouw en
daarna veeteelt.
Tabel 1: Zoet en zilt
Zoet
Grens bollenteelt
Grens landbouw
Grens veeteelt
Licht brak
Brak
Zeewater
mg Cl/1
280 (200-300)
200
600
1000
600-2800
2800-9000
18000
Niet alleen chloride bepalend
Bij verzilting denken we in eerste instantie
aan chloride; onderbelicht is echter dat
sulfaat ook een grote rol speelt. Voorzover
het water al brak is, maakt het niet zoveel
uit, maar in een puur 'zoet' gebied kan de
aanwezigheid van sulfaat ineens een omslag
bewerkstelligen in vegetatie. Onder dit wat
meer 'zure' regime bezwijkt de ene planten
soort en een andere nieuwe plantensoort
dient zich aan, uiteraard met andere bijbeho
rende insecten en dieren.
Oplossingen voor verzilting zoekt men in het
aanpassen van bestaande gewassen en het
ontwikkelen van geheel nieuwe gewassen.
Bij bestaande gewassen gaat het vooral om
het vinden en ontwikkelen van verwante
rassen die beter bestand zijn tegen tegen
iets zilter water. Zo doet men onderzoek naar
kweek van zouttoleranter Aardappels, Asper
ges, Bieten, Kolen, Raap- en Koolzaad.
Bij nieuwe gewassen gaat het over een ge
was als Quinoa (ganzenvoet), dat in Neder
land nog niet commercieel geteeld wordt,
maar mogelijkheden zou kunnen bieden.
Hiernaast zijn er vaak wilde planten met een
hogere zouttolerantie die vroeger (en soms
nog) plaatselijk gegeten of gebruikt worden
waarvan onderzocht kan worden of ze geen
bredere toepassing kunnen vinden. We
moeten dan denken aan Zeekool, Zeekraal,
