Imidacloprid - of niet
s SPWNl]
Rache
Carson
N
<1
Onze redactie volgt het dossier imidacloprid op de voet, en Frans Buijze gaat in
op enkele nieuwe ontwikkelingen.
Deze zomer publiceerden wetenschappers
van de Radboud Universiteit en Sovon Vo-
gelonderzoek Nederland een opmerkelijk
onderzoek. Zij vonden dat er een verband
bestond tussen de daling van insecteneten
de vogels in Nederland en het gebruik van
het insecticide Imidacloprid. Het is een neo-
nicotinoïde dat hier overal gebruikt wordt,
vooral in gebieden met veel glastuinbouw.
Werkwijze
De onderzoekers uit Nijmegen bestudeer
den vogelpopulaties en factoren die daar
invloed op hebben. Daartoe vergeleken ze
gegevens van Sovon over de ontwikkeling
van deze populaties met gegevens van de
Waterschappen over concentraties bestrij
dingsmiddelen in ons oppervlaktewater.
Ze richtten zich op Imidacloprid en 15
soorten insectenetende vogels. Onder meer
boerenzwaluwen, spreeuwen, rietzangers,
veldleeuweriken, en graspiepers. In onze
vorige uitgaaf maakten we al kort melding
van dit onderzoek.
Omschrijving van het onderzoek
In het Engelstalige "Nature" worden de
bevindingen voorafgegaan door een inlei
ding waarin ze schrijven: "Om hun jongen
groot te brengen zijn insecten onmisbaar
voor vele vogelsoorten. Wij onderzochten de
hypothese dat het meest gebruikte neonicoti-
noïde insecticide Imidacloprid plaatselijk een
negatieve invloed heeft op de insectenetende
vogelpopulatie. Bij Imidaclopridconcentraties
van meer dan 20 nanogram per liter consta
teerden wij de tendens dat vogelpopulaties
gemiddeld 3,5 procent per jaar afnamen (één
nanogram is één miljardste gram). Bijkomend
onderzoek onthulde dat dit ruimtelijk afname-
patroon pas optrad nadat het middel in 1994
in gebruik werd genomen. Dit negatieve
verband bleef bestaan nadat wij het hadden
gecorrigeerd voor plaatselijke verschillen
in grondgebruik die zoals bekend vogelpo
pulaties in akkergebieden beïnvloeden. De
bevindingen duiden erop dat de invloed van
neonicotinoïden op het milieu van grotere
omvang is dan tot voor kort werd gemeld en
doet denken aan de gevolgen van hardnek
kige pesticiden uit het verleden. Toekomstige
wetgeving moet rekening houden met de
mogelijk sterk toenemende gevolgen van de
neonicotinoïden op de ecosystemen." Een
commentator in "Nature" sprak al van een
Silent Spring wake-up call - d.w.z. de nood
klok luiden omdat hun onderzoek het boek
"Silent Spring" in herinnering brengt.
Pesticiden uit het verleden -
DDT en PCB
Herhaalt de geschiedenis zich dus, of lijkt
het maar zo? Hij vergelijkt hun onderzoek
met "Silent Spring," de studie van Rachel
Carson uit 1962 over massale vogelsterfte
door het gebruik van bestrijdingsmiddelen.
(De Nederlandse vertaling verscheen in
1964 onder de titel "Dode Lente")
In "Silent Spring" beschreef Rachel Carson
nauwgezet hoe DDT en PCB's in de voedsel
keten terechtkwamen. Hoe het gif zich daar
ophoopte in vetweefsel van mens en dier,
kanker veroorzaakte en genetische schade
toebracht. Vogels die aan de top van die
keten stonden, werden het slachtoffer. Zelfs
na één enkele toepassing op het gewas
doodde het maandenlang alle insecten.
Niet alleen de beoogde insecten maar
nog talloze andere insecten. De stof bleef
toxisch werkzaam in het milieu, ook nadat
die door regenwater was verdund. Met de
titel van haar boek verwees Carson naar de
lente in het jaar dat de vogels niet zingen
omdat ze door de chemische bestrijdings
middelen zijn uitgeroeid.
Vergelijkingen gaan mank, dat is bekend,
en op dit moment lijkt de toestand minder
dramatisch dan toen haar boek verscheen.
Maar zorgeloosheid is misplaatst! Imi
dacloprid moet onder het vergrootglas
worden gelegd en niet zomaar een vrijbrief
krijgen voor de toekomst.
Dynamiek
Eenzelfde dynamiek herhaalt zich wel!
Er gaat hoe dan ook een signaal uit van de
vogeltellingen en de concentraties Imida
cloprid. Een eerder alarm was natuurlijk de
plotseling grote sterfte onder de bijen
volken! Wat dat aangaat, is het nog geen
uitgemaakte zaak of de neonicotinoïden in
dit drama een hoofdrol of een bijrol spelen.
Was de bijensterfte een gevolg van koude
winters en natte lentes, van virale infecties
overgebracht door de varroamijt, van voed
selgebrek door minder bloeiende planten
in de nazomer - alles IN COMBINATIE MET
Imidacloprid? Recent is naar voren gebracht
dat chronische blootstelling aan de stof niet
direct dodelijk is geweest voor de bijen,
maar wel hun leer- en oriëntatievermogen
sterk heeft aangetast. Indirecte schade die
ook slecht afloopt. Bij zo'n reeks tegensla
gen net de genadeslag.
Hopelijk weten we meer na afloop van het
twee-jaars moratorium dat de Brusselse
wetgevers in 2013 hebben ingesteld op drie
neonicotinoïden (vooral voor gebruik op
bloeiende planten die bijen trekken). Dan
moet het verschil te zien zijn.
'Silent summer?'
Was de honingbij het topje van de ijsberg?
Het eerste, zichtbare slachtoffer! Is het deze
zomer opgevallen? Geen bijen hoeven weg
slaan bij uw heerlijk, heldere dorstlesser?
Verbaasd gekeken naar de schoon geble
ven voorruit? 's Avonds niet naar binnen
gevlucht voor de muggen? Afwezige
insecten dus niet gemist of opgemerkt? Of
gaat u voor "meten is weten?" Zo duidelijk
als dode vis die stroomafwaarts drijft, is het
bij insecten niet! Bij de honingbij was het
bloedbad voor de imkers wel meteen zicht
baar: dode bijen letterlijk voor het opschep
pen in de verstilde korven. En na de bijen
