MM
MM
M
January 2016 L-OTI(C) Anomaly vs 1951-1980
7 Tabel I: opwarming
6 versus geografische breedte.
-90 -75 -60 -45 -30 -15 0 15 30 45 60 75 90
Zuidpool Evenaar Noordpool
Vogels
Wat vogels betreft, richtte men de aandacht
op o.a. Drieteenmeeuw (Rissa tridactyla), de
Eidereend (Somateria mollissima) en de Dik-
of Kortbekzeekoet (Uria lomvia). Naar blijkt
reageren deze soorten nogal verschillend
op temperatuurwisselingen. Zo blijft in de
onderzochte periode van 2001 - 2014 de
Eider qua aantallen constant, is de Dikbek-
zeekoet gehalveerd en de Drieteenmeeuw
in aantal verdubbeld.
Het laat zien dat er bij alle veranderingen
winnaars en verliezers zijn. De Drieteen
meeuw paste zich aan door zo gauw de
Lodde zich bij Spitsbergen liet zien, deze in
zijn menu op te nemen, hiermee zijn eigen
voortbestaan verzekerend. De Dikbekzee-
koet is minder flexibel wat voedsel betreft
en gaat hard achteruit.
Kortom: bepaalde ontwikkelingen, zoals de
zeespiegelrijzing, zijn niet te stoppen, maar
(mede)bepalend is hoe ermee omgegaan
wordt.
Brandganzen en mismatch
Het eigenlijke onderzoeksobject van dhr.
Loonen in de periode 1990 - heden, betreft
o.a. de Brandgans (Branta leucopsis). En
ook de Brandgans blijkt zich aan te pas
sen. De soort overwintert in onze streken,
Denemarken en Noorwegen, maar broedt
rond de poolcirkel en op Spitsbergen. De
aanwezigheid van voedsel op Spitsbergen
is daarmee bepalend voor het voortbestaan
van de soort. Als de gans daar aankomt,
terwijl het voedsel nog bevroren is, verhin
dert dit de voortplanting. Vogeltrek is een
kwestie van instinct, dus zo'n mismatch zou
het einde van de soort kunnen betekenen.
En dan sta je soms voor verrassingen.
De klimaatsystemen van Denemarken en
Noorwegen kennen geen correlatie met dat
van Spitsbergen. Een brandgans in Noor
wegen kan dus niet 'aanvoelen' wanneer
hij richting Spitsbergen moet vertrekken
om daar in het juiste broedweer terecht te
komen.
In 2006 was het in Spitsbergen ineens veel
warmer dan voorgaande jaren, waardoor de
bodem eerder ontdooide en voedsel eerder
beschikbaar kwam. En sinds 2006 heeft de
brandgans zich hieraan aangepast, vertrekt
eerder naar broedgebied Spitsbergen en
worden een week eerder eieren gelegd.
Naar bleek leidden geringe temperatuurwij-
zigingen in Spitsbergen niet tot enige wijzi
ging in hettrekgedrag van de Brandgans.
De fors hogere temperatuur in 2006 echter
bewerkstelligde dat de soort sindsdien
ieder jaar eerder vertrekt naar de broedge
bieden. Interessant is verder dat niet alleen
jonge(re) brandganzen hun trekgedrag
aanpasten, maar uit afgelezen ringen bleek
dat een en dezelfde gans 2 weken eerder
richting Spitsbergen koerst.
ledereen moet zich aanpassen
Niet alleen flora en fauna dienen zich aan
te passen, ook de eigen bevolking wordt
geconfronteerd met hogere temperaturen.
Waar men vroeger 's winters over het ijs
naar de andere kant van de fjord kon wan
delen, is dat sinds 2007 niet meer voorge
komen.
Een ander gevolg van de hogere tempe
raturen is dat de ijslaag soms volledig ont
dooit en als naderhand regen op de koude
ondergrond valt, bevriest dit, te vergelijken
met onze ijzel. Alleen ontstaat op Spitsber
gen een ondoordringbaar ijspakket van
soms wel 30 cm dik.
Rendieren
Voor de rendieren is dat funest, want die
overwinteren, teren normaliter op hun vet,
eten wat rendiermos, eventueel met hun
hoeven wat sneeuw verwijderend. Met zo'n
allesbedekkend en keihard ijspakket kunnen
ze niet overweg en veel rendieren sterven.
In de jaren dat veel rendieren doodgaan,
overleven aanmerkelijk meer poolvosjes,
want rendierkadavers leveren veel voedsel.
De sterk toegenomen poolvosjes moeten
ook in de zomer eten en hun menu bestaat
dan voornamelijk uit ganzenkuikens. Zo zijn
er jaren dat bijna geen enkel kuiken over
leeft (tabel 2). Dus mocht je denken dat het
dikke ijspakket in de winter geen gevolgen
heeft voor de gans, die 's winters elders
verblijft, dan blijkt dat de samenhang in de
natuur onverwacht veel verder strekt.
S<jmers«t
North pole
yv
Norit'sl
Greenland
Murmansk
Arthangel'sk
Finland^
Reykjavik' ,C?-
Helsinki Sankt-Peterfeurg
Rton ia
«roe Islands jben.)
5 Sweden^
Nortoay
Oslo
~"r 'jL
Moskva
(Moscow)
