7
Foto 3: Poolvosje met ganzenkuiken als prooi.
loskwam om "De grootste Nederlandse
Poolexpeditie ooit" mogelijk te maken. En
met 50 wetenschappers aan boord was dat
niks teveel gezegd.
Het derde bezoek in augustus 2015 aan dit
eiland was een unieke ervaring, zeker voor
die 3 wetenschappers die eerder deelna
men aan de expedities uit 1968 en 1977 en
nu hun onderzoeksgebied opnieuw konden
betreden.
ming. Ontdooide tot voor kort alleen het
bovenste laagje, nu dringt de dooi dieper
door, heeft de bovengrond minder houvast
en glijdt veel sneller naar beneden.
Onderzoek uit 1957 wees uit dat de bodem
tot op 56 cm diep ontdooid was, terwijl in
2015 de bodem nog 20 cm verder ontdooid
was. Opvallend was dat de achterblijvende
ondergrond geheel kaal en onbegroeid
bleef. Conclusie: waar men tot voor kort
Vegetatieopnames
Op een van die onderzoeksplaatsen waren
in 1977 113 vegetatieopnames gemaakt. Op
dezelfde plek bracht men in 2015 tijdens
deze expeditie 3 dagen door, waarbij
het opviel dat sommige plekken amper
veranderd waren, maar er was ook een
locatie, in 1977 voor 70% bedekt met allerlei
planten, maar in 2015 helemaal kaal. Zulke
zaken vragen om duiding, maar welke? Van
de ijsbeer die hen 3 dagen lang van enige
afstand in het oog hield, was weinig hulp te
verwachten. Opvallend was hier een aantal
"landslides", oftewel hellingen die 'de berg
afgezakt' zijn. De oorzaak ligt in de opwar-
aannam dat alleen de gletsjer bewoog, de
ondergrond onaangetast achterlatend,
blijkt nu dat het hele landschap beweegt.
Breed scala deelnemers
De brede bekendheid die bij de voorberei
ding aan de expeditie was gegeven, leidde
ertoe dat de meest uiteenlopende disci
plines vertegenwoordigd waren, allemaal
voorzien van het eigen onderzoeksinstru-
mentarium. Zo mat men dikte van gletsjers,
maar ook vervuiling door bv. giftig kwik,
dat vrijkomt bij de goudwinning in noorde
lijke streken. Los hiervan neemt stikstof in
Spitsbergen toe, terwijl je dat zo ver van de
bewoonde wereld niet zou verwachten. Me
dewerkers van TNO namen bodemmonsters,
want ze waren benieuwd naar wat men in
het ecosysteem zou terugvinden van in 1979
uitgevoerde olieboringen. Bijzonder actueel
omdat Shell bij Alaska naar olie wil boren.
Het NIOZ (Nederlands Instituut voor Onder
zoek der Zee) tekende voor alle watermon
sters. Ze waren geïnteresseerd hoe virussen
en bacteriën in het water reageerden op het
smeltwater uit de gletsjers (toename van slib
in het water). Een medewerkster van Uni
versiteit Wageningen, werkend aan schelp-
dieronderzoek in het Zeeuwse, keek naar de
gevoeligheid van zoö-plankton voor olie.
Onderzoek naar gevolgen van olievervui
ling doet men altijd op 'beestjes van hier.' Bij
olieboringen nabij de poolcirkel is het echter
van belang te weten wat het doet voor
'beestjes van daar.' Verder keek men naar
de gevolgen van het lozen van ballastwater.
Aangezien door de opwarming in het hoge
noorden steeds minder ijs voorkomt, zou
scheepvaart via 'de Noordelijke Doorvaart'
kunnen toenemen, met als mogelijk gevolg
toenemende lozingen. Het is dus nuttig te
voren mogelijke risico's in beeld te brengen.
Gespeurd werd ook naar Bruinvissen, die
in onze contreien voorkomen, want het
warmer wordende zeewater sterkt de ver
wachting dat deze soort zich ook noorde
lijker kan gaan vertonen. Nu nog niet, zoals
bleek.
Eeuwenoud
Eén van de onderzoekers die in 1977
rendierschedels meenam voor onderzoek,
heeft ook nu weer rijkelijk geoogst. Mo
derne DNA-technieken leveren een schat
aan gegevens op. Ook uit schedels van
eerder expedities; zelfs uit botten waarover
Naturalis beschikt die stammen uit 1670 -
1700 toen Nederland vanuit nederzetting
Smerenburg intensief walvisjacht bedreef.
De permafrost had meer verrassingen in
petto: zo kwam een skelet van een Groen-
landse walvis aan de oppervlakte. Dat moet
10.000jaar op dezeebodem gelegen heb
ben, in de ijstijd in een gletsjer zijn verzeild
en nu, door opwarming en smelten van de
gletsjer ineens aan de oppervlakte komen
te liggen.
Afsluitend kijkt dhr. Loonen met tevreden
heid terug op een expeditie waarin een
groot aantal wetenschappelijke disciplines
naast en met elkaar meer inzicht heb
ben gekregen hoe complex ecosystemen
samenhangen. Zowel op Spitsbergen als
elders op de wereld.
Info: www.sees.nl www.poolstation.nl
