2000 - 8% BBP
2012 - 13% BBP
2014 - 30% BBP
het digitale tijdperk - of hoe moet je het
noemen? Inmiddels lijkt de evolutie van
de menselijke soort tot stilstand gekomen.
Door de medische zorg is er geen sprake
meer van 'survival of the fittest by means of
natural selection' - overleeft niet alleen de
allersterkste meer om zich voort te planten.
Verslechteringen
Het DNA van de menselijke soort is enkele
miljoenen jaren lang gevormd door het
voedingspatroon van de jager-verzamelaar.
En 'de laatste tijd' heeft zijn organisme
moeten kampen met drie revoluties: met
de landbouwrevolutie (een slow-motion
gebeurtenis van enkele millennial), met de
industriële revolutie (sinds 1750) en met de
fastfood revolutie (sinds midden 20e eeuw).
Op zulke veranderingen is het DNA van
homo sapiens duidelijk niet afgestemd! Een
mutatie zoals de lactosetolerantie (zonder
darmproblemen koemelk kunnen drinken)
ontstond 9000 jaar geleden, maar zijn wijde
verspreiding onder de herdersvolken in
Europa nam 5000 jaar in beslag.
De industriële- en fastfoodrevoluties
leveren meer voedsel op dan ooit, maar van
mindere kwaliteit. Raffinage, conservering
en andere bewerkingen verminderen de
voedingswaarden. Fastfood prikkelt bo
vendien tot een type eetgedrag dat voorbij
een verstandig verzadigingspunt ligt, zodat
ons op steeds jongere leeftijd chronische
aandoeningen overkomen. Het valt op
dat immigranten uit Azië en Afrika even
goed last krijgen zodra ze in de westerse
landen hun oorspronkelijke voedingswijze
inruilen voor het leef- en eetpatroon van de
nieuwe woonplaats. Geen beter bewijs dat
welvaartsziekten aan de omgeving liggen,
aan de 'conditions of existence.' Het gaat
duidelijk niet om een typisch genetisch pro
bleem van westerlingen, het treft iedereen
die zo eet.
Veranderingen
Pas zo'n 12.000 tot 9.000 jaar geleden
begonnen de eerste jager-verzamelaars
planten en dieren aan zich te binden. Ze
gingen planten en dieren domesticeren
Veranderingen liepen ook niet synchroon.
Ook vandaag bestaat die parallelle wereld:
in Afrika en in het Amazonegebied vind
je jager-verzamelaars die leven als in het
Paleolithicum, en lezers van dit blad in
Daar bij de waterkant
De evolutielijn van onze verre voorouder
begint in het savannegebied, de 'graslan
den' van Oost-Afrika. Welk voedsel trof hij
aan, wat kon hij gebruiken, hoe heeft zijn
organisme zich bij de spijsvertering sinds
de oertijd aangepast? Zijn paleodieet was
'geen biefstuk,' zegt Kuipers, maar vooral
groente, fruit, schaaldieren, vis. De savanne
was verder erg gevaarlijk. Onze voorouder
was vooral te vinden aan de rand van het
water, in kuststreken of met de mogelijk
heid op 't water zijn toevlucht te nemen.
Daar was ook altijd eten te vinden. De
voorouder was eerder een goede verza
melaar met een grote plantenkennis dan
een jager. Aan de waterkant of aan de kust
lagen oesters en mossels voor het oprapen,
en was er vaak volop vis! Jagen is toch een
heel ander verhaal; de jacht is maar voor
25% succesvol (bij de leeuw trouwens ook
maar voor 30%!); jagen kost tijd en energie,
is riskant en vereist verder een uitgekiende
aanpak. Een jager moet dus ook beschikken
over een goed stel hersens!
Nutriënten
Kuipers laat een afbeelding zien waarop het
'land-water ecosysteem' een rijke bron van
essentiële nutriënten biedt zoals Jodium,
IJzer, Zink, Vitamine A en D, omega- 3-vet-
zuren, de belangrijkste bouwstenen voor de
hersenontwikkeling. Jodiumgebrek veroor
zaakt dwerggroei of geestelijke onderont
wikkeling. 195.000 jaar geleden begon de
uitzwerming vanuit Oost-Afrika, richting
Europa, Azië en via de landbrug naar Ame
rika. Daarbij volgen ze opvallend kust- en
waterroutes - de verkozen leefomgeving
waar de 'fittest' overleefde en evolueerde.
en werden geleidelijk landbouwers en
veehouders. In het Midden-Oosten, in de
riviervlaktes van Eufraat en Tigris, ontwik
kelden zich de eerste gemeenschappen
waar aanvankelijk vormen van beheer (zoals
b.v. platbranden) uitgroeiden tot de eerste
daadwerkelijke verbouw van monoculturen:
grassoorten met zetmeelrijke zaden. Veel
en veel kleinschaliger dan die graanprairies
van nu natuurlijk.
Hoe en waarom het nomadisch bestaan
werd ingeruild voor vaste bewoning ver
schilt. Soms hebben klimaat, begroeiing,
begrazing, plaatselijke terrein maar ook cul
turele factoren een eigen rol gespeeld. De
jager-verzamelaars gingen taken verdelen,
zich specialiseren en meer kinderen krijgen.
Hun voedsel werd ook minder gevarieerd
dan toen ze nog rondtrokken om hun kostje
in het wild bij elkaar te scharrelen. Dit had
zijn weerslag op de gezondheid en levens
verwachting.
Uitgaven aan zorg als percentage van het bbp
De zorguitgaven groeien net zo hard als in afgelopen 30 jaar
De zorguitgaven groeien minder hard dan in het verleden
De zorguitgaven groeien net zo hard als in afgelopen 10 jaar
35
2030 2035 2040
NRC 250812 8G 8f ore Mnstw* van VWS
6
