Fijne ooievaarsbek en het
belang van postzegelbeheer
7
Dat ook heel kleine gebiedjes, postzegeltjes, veel interessants kunnen bieden
beschrijft Awie de Zwart, die ook beide foto's maakte.
De Fijne ooievaarsbek is een zeldzame telg
uit de familie van de ooievaarsbekken. Het
diep ingesneden blad bestaat uit smalle
vertakte slippen en de twee bloemen wor
den door een lange en elegante bloeisten-
gel boven de bladeren uitgetild. Na de bloei
vormen de kelkbladen een soort kroontje
waarin de snavel staat waar zich, aan de
voet ervan, de zaden ontwikkelen. Bij rijp
heid krommen de vruchtsnavels boog
vormig naar buiten en kunnen de zaden
worden afgeworpen.
Perfecte kopie
Enige jaren geleden werd een kleine
groeiplaats van Fijne ooievaarsbek ontdekt
in de Verdronken Zwarte Polder. De plant
had zich gevestigd langs het wandelpad dat
zich door het duinstruweel naar de hoogste
duintop slingert. In de grazige overgang
van het open zandpad naar de struweel-
rand hadden de enkele fraaie lichtpaarse
bloemen de aandacht van de oplettende
florist getrokken. Ze vormden samen met
de eveneens paarse bloemen van de Zachte
ooievaarsbek en de meer lichtroze bloei-
wijzen van de Reigersbek een fraai kleuren
spel. Zonder de bloei was de plant waar
schijnlijk onopgemerkt gebleven. Alleen op
basis van het blad is de plant een perfecte
kopie van de Slibbladige ooievaarsbek, en
omdat deze laatste soort bij ons absoluut
geen zeldzaamheid is, was er alleen op
basis van het diep ingesneden ronde blad
vermoedelijk geen belletje gaan rinkelen.
Juiste condities
Op dit moment is de groeiplaats in de
Verdronken Zwarte Polder de enig bekende
groeiplaats in onze streek. In het oostelijk
deel van Zeeuws-Vlaanderen is de plant
tussen 1990 en 2017 iets vaker aangetroffen,
maar ook daar is het zeker geen vetpot. El
ders in Zeeland heeft alleen Zuid-Beveland
de laatste decennia nog enkele waarne
mingen opgeleverd. Landelijk gezien is de
verspreiding grotendeels beperkt tot het
oostelijke rivierengebied en Zuid-Limburg.
In het verleden was Fijne ooievaarsbek
regelmatig op warme en schrale dijktaluds
aan te treffen, maar verruiging, vermes
ting en het grootschalig gebruik van de
klepelmaaier heeft het groeimilieu voor
de Fijne ooievaarsbek op vele locaties vak
kundig om zeep geholpen. De groeiplaats
in de Verdronken Zwarte Polder betreft
een smalle grazige berm tussen een open
zandig wandelpad en het duinstruweel en
heeft een oppervlakte van slechts enkele
vierkante meters. In dit zeer kleinschalige
biotoop vindt Fijne ooievaarsbek de juiste
condities om te kunnen floreren.
Kapers op de kust
Een dergelijke kleine groeiplaats is echter
ook kwetsbaar. Bedreigingen zijn nooit
ver weg. Zo moet de Fijne ooievaarsbek
in de zoomvegetatie jaarlijks de strijd
aangaan met de grazige vegetatie die het
op dezelfde open ruimte heeft gemunt.
Maar er zijn meer kapers op de kust. Vanuit
de struweelrand proberen de jonge loten
van het braamstruweel eveneens beslag
te leggen op de open ruimte door de
lange verse loten vanuit de struik te laten
neerdalen in de grazige vegetatie. Wanneer
deze boogvormige takken de bodem raken,
schieten ze wortel en is de verovering een
feit. Maar daar blijft het niet bij, want ook
ondergronds liggen dreigingen op de loer.
Vanuit het wortelstelsel van de Sleedoorn in
het struweel ontspruiten nieuwe jonge lo
ten die als een ondergrondse invasiemacht
plotseling in de open grasmat verschijnen.
Zonder ingrijpen is een dergelijke kleine
postzegel binnen een paar jaar overwoe
kerd. De frêle Fijne ooievaarsbek trekt dan
aan het kortste eind en verdwijnt. Voor
soorten die wijd verspreid zijn, is dat geen
probleem. Zij compenseren het wegvallen
van één groeiplaats meestal snel op andere
locaties. Voor zeldzame soorten als de Fijne
ooievaarsbek met weinig groeiplaatsen ligt
dat problematischer. Daarom is de menselij
ke hand onmisbaar om de groeiplaats voor
een langere periode geschikt te houden.
In dit geval geen grootschalig beheer met
machines en zo. Nee, hier volstaat beheer
op microschaal. Een gewone handheggen-
schaar: geknipt voor deze taak.
