Stichting Dijk- en kreekbehoud
12
In West Zeeuws-Vlaanderen zijn er instituten die op een speciale wijze bijgedra
gen hebben aan de streekontwikkeling. Zoals de Stichting Dijk- en kreekbehoud
die relatief kort bestaan heeft en begin dit jaar is opgeheven: het bestuur achtte
de doelen goeddeels bereikt.
- dijken en kreken zijn voor grote delen van
West Zeeuws-Vlaanderen beeldbepalend
voor het landschap;
- dijken en kreken vertellen het verhaal van
het ontstaan van ons landje;
- dijken en kreken kunnen bij verstandig
beheer interessante natuurwaarden ont
wikkelen;
- dijken en kreken spelen een grote rol in
de ecologische infrastructuur;
In de zeventiger en tachtiger jaren van de
vorige eeuw vonden overal ruilverkavelin
gen plaats en zo ging ook Zeeuws-Vlaan
deren grotendeels op de schop. De term
'op de schop' paste overigens meer bij de
ouderwetse ruilverkaveling waarbij akkers
hervormd werden tot vierkante blokken
omringd door kaarsrechte afvoersloten. Nu
echter hanteerde men de benaming 'Ruil
verkaveling met administratief karakter.'
(RAK). Er kwam amper een atlaskraan aan te
pas en als de geruilde percelen niet precies
overeenkwamen qua oppervlakte werd dit
financieel verrekend.
- dijken en kreken weerspiegelen de spo
ren van menselijke activiteit;
- dijken en kreken zijn nergens ter wereld
zo nadrukkelijk aanwezig als juist in
Zeeuws-Vlaanderen;
- dijken en kreken vormen een aantrekkelijk
object voor beperkt recreatief medege
bruik.
Om als gesprekspartner te kunnen fun
geren van overheden als provincie en
waterschap, werd in mei 1991 de Stichting
Dijk- en kreekbehoud opgericht. Het breed
samengestelde bestuur bestond uit Arno
Boomert namens de Recron, Kees Kostense
als voorzitter van 't Duumpje, burgemeester
Jan Kruize, dijkgraaf Conny Almekinders,
Eugène Wijffels als vertegenwoordiger van
de agrarische sector en Pol van de Vijver en
Arq:en Goossens namens de Heemkundige
Kring.
De eerste proeve
Door het plangebied van landinrichting
Breskens - Zuidzande stroomde de Nieuw-
kerkse Kreek. De kreek kalfde voortdurend
af en omliggende landbouwers kenden
af en toe angstige momenten als ze bij de
kreekoever aan het werk waren, terwijl er
aan de oevers voor de natuur weinig te
beleven viel. Een mooie uitdaging voor de
nieuwe stichting en onder auspiciën van
het bestuur ging een speciale werkgroep
aan de slag.
Deze wijze van 'herinrichting' was aan
zienlijk goedkoper en paste meer in een
tijd waarin de agrarische sector door sterk
dalende productenprijzen gedwongen
werd steeds efficiënter te produceren. In
deze rationaliseringsgolf stapten veel ge
mengde bedrijven over op pure akkerbouw
en kwamen er steeds minder koetjes om op
een naburig en met knotbomen omzoomd
dijkje in te scharen. Onderhoud verslonsde,
knotbomen werden niet onderhouden,
men maakte coupures, dijken werden
afgegraven, kreken werden gedempt en
kreekranden opgevuld en versterkt met
landbouwafval en puin.
Het waren ontwikkelingen waar niemand
zich echt om bekommerde: het gebeurde
gewoon. Toch wordt in onze streek flink
verdiend aan recreanten die naast ons
strand ook graag eens door ons buitenge
bied fietsen en ook de autochtoon geniet
van een verstild dijkje 'op de buiten.'
Regelrecht fundamenteel zijn onze dijken
voor heemkundigen: ze illustreren onze
vroegste ontstaansgeschiedenis. Zoveel
gemeenschappelijke belangen konden niet
anders dan leiden tot een initiatief waar
aan vertegenwoordigers van heemkundige
kring, agrarische sector, recreatie en natuur
rond aan tafel gingen om te zoeken naar
oplossingen.
De nieuwe 'denktank' formuleerde als
uitgangspunten:
Deze werkgroep, waarvan o.a. waterschap
pers Adrie Provoost en Bram de Keuninck
deel uitmaakten, verkende in een roeiboot
de kreekoevers, peilde dieptes en maakte
kaartjes. Overal was gebruikelijk dat kreken
met een bijna loodrechte beschoeiing
gescheiden werden van de kreek. In de loop
der jaren werd de beschoeiing slechter,
kalfde 'het onderwaterbeloop' af en ver
zakte ongemerkt, tot het moment dat in
eens tientallen vierkante meters in de kreek
verdwenen. En dan kon je daar beter maar
een eind uit de buurt zijn met je tractor.
Natuurvriendelijke oevers
De aanleg van zulke flauwe oevers vereist
een brede strook waarin vegetatie de
ruimte krijgt en diersoorten zich gemak
kelijk kunnen verplaatsen. Soms bleek
decennia lang zoveel afgekalfd dat de ei-
gendomsgrens ergens een eind in de kreek
zelf lag. Toch lukte het de stichting voor dit
project extra subsidies los te peuteren, die
het waterschap in staat stelden de beno
digde oeverlanden aan te schaffen en in te
richten. De brede taluds zorgen er sindsdien
voor dat een landbouwer met een gerust
hart zijn land kan bewerken en dat ook
planten en andere organismen in de oever
een veilig bestaan genieten.
gen in de Grote Kerk in Groede. Tevens vond
men resten van grafkelders en graven.
Extra stimulans
Na deze succesvolle "eerste proeve van een
natuurvriendelijke oever" begon het water
schap steeds meer sloten en watergangen
van deze flauwe taluds te voorzien. Het
schap werd hierin overigens steeds meer
gefaciliteerd door nieuwe regelingen zoals
de Europese Kaderrichtlijn Water, die eisen
stelt aan de waterkwaliteit. Regelingen
spelen ook steeds meer in op de klimaat
verandering. De als uitvloeisel hiervan
steeds frequenter voorkomende hoosbuien
leiden tot wateroverlast die slechts bestre-
Drents heideschoop geniet von Zeeuwse weelde.
De oplossing werd gevonden in oevers met
een erg flauw talud en soms zelfs een stuk
horizontale vooroever, waar riet- en andere
vegetatie garant stonden voor goede door-
worteling en stabiliteit terwijl tevens dure
o.a. met teer verduurzaamde beschoeiingen
achterwege konden blijven. Zo ontstond het
begrip 'natuurvriendelijke oever.'
Van de aanleg ervan in 1995 smulden
overigens ook onze archeologen. Tijdens de
werkzaamheden ontdekte men dat het ver
dronken dorp Nieuwerkerk beschikte over
een kleine kerk uit omstreeks 1300, in de 15e
eeuw vergroot tot een kruiskerk met toren.
Een bij de werkzaamheden aangetroffen en
uit 1471 daterende grafsteen, is te bezichti-
den kan worden door flinke uitbreiding van
onze waterbergingscapaciteit. Een flauw
en breed talud kan veel meer water bergen
terwijl begroeiing in haarwortels water
lang vasthoudt: ecologie en waterveiligheid
gaan hier hand in hand.
Schaapskudde beweidt dijken
De succesvolle aanpak van de Nieuwkerkse
Kreek smaakte naar meer. Onze dijken
verloederden, want smal, hobbelig en
kronkelend waardoor 'mechanisch' onder
houd lastig was. Via de landinrichting en als
onderdeel van de toenmalige ecologische
hoofdstructuur waren veel dijken al over
gegaan naar natuurbeherende instanties,
maar een respectabel aantal bleef eigen
dom van o.a. het waterschap. Een dijk moet
onderhouden worden, maar waarom zou je
dat niet laten doen door een rondtrekkende
schaapskudde die extra cachet geeft aan de
beleving van onze streek. Naast onbezorgd
strandbezoek heerlijk onthaasten op een
bankje met op de achtergrond een schaaps
kudde die de dijkvegetatie kort houdt.
Een eerste overleg vindt plaats met dijk-
eigenaren als Zeeuws Landschap, Staats-
Kruishoofd
Ibndijke
Retranchement
Oostburg
Paars: te begrazen dijkcomplexen.
Slijkplaat
OUTE
eist
reskens
Nieuwvliet-Bad
Groede
Cadzand
Waterlandkerkje
IJzent
isje
Nederland
België
Aardenburg sint Krijis Leaflet Map data Google
