Staatsbosbeheer
6
7
Erwin Verhage, teamleider Zeeland-Zuid van Staatsbos
beheer, hadden we bereid gevonden iets te vertellen over
Staatsbosbeheer dat in onze regio minder bekendheid
geniet dan Het Zeeuws Landschap.
staatsbosbeheer
Erwin stelt zich voor door een schets te
geven van zijn jeugd in Oostburg waar hij
samen met klasgenootjes dikwijls te vinden
was in de kijkhut aan het Groote Gat.
Na zijn studie in Vlissingen belandde hij bij
Staatsbosbeheer, vertoefde wat jaren op
Schouwen-Duiveland en sinds kort is hij
weer bewoner van Zeeuws-Vlaanderen.
Beknopte geschiedenis
Staatsbosbeheer is altijd een wat vreemde
eend in de bijt geweest omdat het relatief
lang ressorteerde onder het ministerie van
Landbouw en Visserij en de dienst veel
hectares waaronder alle kroondomeinen
beheerde, met meer nadruk op beheer dan
op bevordering van natuurwaarden. Dat
werd nergens beter geïllustreerd dan in ons
Bos van Erasmus, destijds meer opgezet als
bosplantage dan als natuurgebied. Maar
tijden veranderen
Van alle natuurbeherende instellingen is
Staatsbosbeheer de oudste, opgericht in
1899, terwijl Natuurmonumenten pas in
1905 ontstond om het Naardermeer te
gaan beheren. Nog decennia jonger zijn
de provinciale landschappen: Het Utrechts
Landschap beet het spits af in 1927 en Het
Zeeuwse Landschap was in 1936 een van de
hekkensluiters.
Omvang
Aangezien Staatsbosbeheer altijd als ver
lengstuk van de nationale overheid heeft
gefungeerd, kreeg het gedurende lange tijd
werkelijk alle gebieden toebedeeld, ertoe
leidend dat het nu de grootste beheerder is
met 267.000 hectare bos, natuurgebieden
en andere terreinen, overal verspreid in
Nederland: een oppervlakte zo groot als de
gehele provincie Drente.
Ter vergelijking: alle provinciale landschap
pen te samen beheren 110.000 ha en
Natuurmonumenten bezit 100.000 ha.
Historisch kent de organisatie een landelijke
opzet, met uitvoerende diensten die meer
provinciaal georiënteerd zijn. Zeeland,
oftewel de 'provinciale eenheid Zuidwes
telijke delta', overschrijdt provinciegrenzen
en bestrijkt bovendien Goeree-Overflakkee
en de Biesbosch. Erwin zwaait de scepter in
"Zeeland-Zuid": Walcheren, de Bevelanden
en Zeeuws-Vlaanderen.
Verzelfstandiging en missie
Omdat Staatsbosbeheer gaandeweg steeds
minder fungeerde als verlengstuk van de
overheid, maar een bredere natuurbehe
rende rol ging vervullen, werd het in 1998
verzelfstandigd. De nieuwe missie luidt:
"Staatsbosbeheer beschermt en ontwikkelt
het kenmerkende groene erfgoed van Neder
land en is erop gericht dat huidige en toekom
stige generaties de vele belangrijke waarden
van natuur kunnen beleven, in baldns met het
duurzaam benutten van onze gebieden met
de samenleving".
Toch kan Staatsbosbeheer zijn afkomst niet
geheel verloochenen en het ziet zichzelf
minder als natuurbeschermingsorganisatie
pur sang, dan wel als een groen nutsbedrijf.
Men stelt zich dan ook niet teweer tegen
overheidsplannen, daar waar Natuurmonu
menten en de Provinciale Landschappen
zich minder volgzaam opstellen als dat
nodig is.
Ongeacht deze volgzaamheid blijft
Staatsbosbeheer verantwoordelijk voor
het realiseren van internationale doelen als
Natura 2000, Habitatrichtlijn, Wet Natuur
bescherming, Verdrag van Malta etc. En net
zoals de andere natuurbeheerders ontvangt
Staatsbosbeheer hiervoor de gebruikelijke
subsidies.
Beter beschermen, beter beleven
en duurzaam benutten.
Waar bij Staatsbosbeheer in de oude
gedaante de nadruk lag op beheer sec, is
na de verzelfstandiging een heel ander
takenpalet ontstaan.
Beter beschermen
Het actief bevorderen van de biodiversiteit
is een voornaam onderdeel en de vanuit
historisch perspectief te verklaren versnip
pering maakt het Staatsbosbeheer niet
gemakkelijk. Om te komen tot robuuste
natuur werden gebieden uitgeruild met
andere natuurbeheerders. Zo kwam een
aantal gebieden in West Zeeuws-Vlaande
ren in het bezit van Het Zeeuws Landschap
dat hiertoe met Staatsbosbeheer oostelijker
gelegen gebieden uitruilde. Ook met par
ticulieren wordt wel grond geruild om een
aaneengesloten en goed te beheren gebied
te verwezenlijken met het oog op een rijker
plant- en dierenleven. Om beheersresulta-
ten in beeld te brengen wordt gemonitord:
ook dat is nieuw in het takenpakket van
Staatsbosbeheer.
De nieuwste aanwinst van Staatsbosbe
heer in ons landje van Cadzand betreft een
33 ha grote uitbreiding aansluitend aan
het Bos van Erasmus. Deze hectares in de
Strijdersgatpolder stonden al op de kaart
als 'nieuwe natuur', maar waren nog niet in
gericht. Daar is het afgelopen jaar hard aan
gewerkt en op 15 februari droeg gedepu
teerde Carla Schönknecht het gebied over
aan Staatsbosbeheer.
Met deze uitbreiding verwacht men dat het
aantal boomkikkers kan toenemen. Destijds
verdween de soort omdat ten behoeve van
De donkergrijs gekleurde gebieden zijn in beheer bij Staatsbosbeheer.
r-l m 1
Eekloosche Wiitergangjrédactie Duumpje)-
Sb v I-
omringende landbouw zo ontwaterd werd
dat poelen droogvielen en onze haogepuut
niet kon overleven. Na het instellen van on
afhankelijk peilbeheer werden weer enkele
boomkikkers gesignaleerd. Nu ze zich nog
beter zullen thuisvoelen, kunnen de aantal
len verder omhoog. Ook verwacht men nu
andere amfibieën als de kamsalamander.
De rietvegetatie langs de oude en herstelde
kreekrest vormt leefgebied voor moerasvo
gels als waterral en bruine kiekendief.
Beter beleven
De beste manier om draagvlak voor natuur
te creëren is ervoor te zorgen dat zoveel
mogelijk mensen ervan kunnen genieten.
Veruit de meeste gebieden zijn dan ook vrij
toegankelijk als je de aangegeven routes
maar volgt. Dat doen zo'n 150 miljoen
bezoekers per jaar.
Naast gelegenheden voor het grote publiek
kent men kleinschalige activiteiten als
'overnachten bij de boswachter' en bieden
sommige gebieden gelegenheid aan eve
nementen midden in de natuur. Voor hen
die De Kuip of De Arena wat te rumoerig
vinden.
In het besef dat de jeugd de toekomst
heeft, staat educatie bij Staatsbosbeheer
op een hoog niveau. Dat kan via excursies
met scholen, maar een compleet gezin op
een zondagmiddag in een speelbos als in
de Braakman aan de gang helpen, draagt
ook bij aan de beleving. Afgelopen jaar te
kenden landelijk 250.000 mensen in voor
natuureducatie terwijl 733.000 bezoekers
zich uitleefden in speelbossen.
Natuurgebieden vervullen tegenwoordig
geheel nieuwe maatschappelijke functies
doorzorgcliënten een gezonde dagbeste
ding aan te bieden. Veel mensen gaan ook
in de natuur aan de slag in het kader van de
Participatiewet. Helpen bij natuurbeheer
is dan heel wat verfrissender dan papier
prikken. En kent u Bankenbosch nog Ooit
werden daar bestuurders tewerkgesteld
die te diep in het glaasje hadden gekeken.
Zij kregen tijdens het houtzagen in het bos
ruim gelegenheid tot contemplatie. Ook dat
kan nog steeds.
Duurzaam benutten
De productierol van het oude Staatsbosbe
heer is niet uit het takenpakket verdwenen,
maar nu wel met toevoeging 'duurzaam.'
De hiervoor geldende eisen zijn opgesteld
door de internationale Forest Stewardship
Council (FSC) die zich inzet voor behoud
en verantwoord bosbeheer wereldwijd.
FSC-certifïcering stelt dus hoge eisen aan
duurzaam bosbeheer, herplant en behoud
van areaal.
Waar vroeger hele bossen gekapt werden,
zaagt men nu selectief, opdat blijvers meer
lucht krijgen en zich beter kunnen ontwik
kelen. Tevens valt meer licht op de bodem,
waarvan lager struikgewas profiteert.
Soortenvariatie bij aanplant komt de biodi
versiteit ten goede, maar voorkomt dat veel
bomen tegelijk vervangen moeten worden.
Voor de houtzagerij ongeschikt hout gaat
als biomassa van de hand. Hiervoor zijn
overigens alleen grotere percelen geschikt
omdat alleen dan een regelmatige aanvoer
gegarandeerd kan worden. Eenzelfde eis
wordt gesteld voor aanlevering aan de
papierindustrie.
Met het oog op duurzaamheid gebruikt
men tegenwoordig bijna uitsluitend
inheems plantmateriaal, waartoe Staatsbos
beheer in 2006 een eigen genenbank heeft
gesticht. De genenbank levert jaarlijks 2
min. bomen en struiken en beschikt over 65
van de 115 autochtone soorten.
Ondanks het feit dat men groene energie
propageert, ziet men het niet als doel
eigen windparken op te zetten, maar tegen
samenwerken met omwonenden is geen
enkel bezwaar.
Zoals alle natuurbeheerders heeft Staats
bosbeheer meer gronden dan zelf be
heerd kunnen worden: 50.000 ha wordt
verpacht aan zo'n 5000 boeren die uiteraard
moeten voldoen aan vergroeningsdoelstel-
lingen.
Verdienmodel
Ten tijde van staatssecretaris Bleeker werd
de organisatie min of meer gedwongen
gebieden te koop te zetten om met de
