Het 7-Eilandenplan
Deltanatuur
LIFE IP
In onze zuidwestelijke delta staat de tijd niet stil. Fors toegenomen recreatie
druk in onze wateren eist zijn tol en de scheepvaart naar Antwerpen met de
hiervoor benodigde verdiepingen pleegt forse aanslagen op de natuurlijkheid
van de Westerschelde. Vandaar dat maatregelen nodig zijn voor het behoud
van kustbroedvogels in onze delta.
Natura 2000
Natura 2000-gebieden zijn beschermde
natuurgebieden die worden aangewezen
ter uitvoering van de Europese Habitat- en
de Vogelrichtlijn. Het uiteindelijke doel
van Natura 2000 is het bereiken van een
"gunstige staat van instandhouding" voor
alle door de richtlijnen beschermde soorten
en habitats. Hiervoor is vereist dat het goed
genoeg gaat met de soort of habitat om het
voorbestaan ervan nationaal en internatio
naal op de lange termijn te garanderen.
In Nederland zijn zo'n 160 gebieden
aangewezen als Natura 2000 gebied en 19
hiervan in onze delta. Er rusten dus zware
verantwoordelijkheden op de Zeeuwen
waar het gaat om het voortbestaan van veel
kustbroedvogels die afhankelijk zijn van
onze wateren, slikken en stranden.
Internationaal belang
Internationaal is onze delta vooral van
belang voor kluut, strandplevier, zwartkop
meeuw, kleine mantelmeeuw, grote stern,
visdief en dwergstern. Afgezet tegen de Ne
derlandse populatie herbergde onze delta
in 2015 84% van de strandplevieren, 64%
van alle dwergsterns, 62% van de zwart
kopmeeuwen, 51% van de grote mantel
meeuwen, 42% van de kluten, 40% van de
bontbekplevier, 40% van de kleine mantel
meeuw, 37% van de zilvermeeuw, 35% van
de grote stern en 32% van de visdief.
Gezien de onderlinge samenhang zijn de
zeven 'grote wateren' in het Deltagebied
samengevoegd in één beheerplan 'Delta
wateren'. Het omvat het Hollandsch Diep,
Haringvliet, de Oude Maas, Grevelingen,
Oosterschelde, het Veerse Meer en Wester
schelde Saeftinghe.
Dynamische milieus
Kustbroedvogels broeden in dynamische
milieus, maar door de Deltawerken is de
natuurlijke dynamiek aan de kust sterk ver
minderd. Overblijfselen van de Deltawerken
en permanent drooggevallen zandplaten
raakten meer begroeid en werden hierdoor
minder geschikt voor pioniers. Grootscha
lige natuurontwikkelingsprojecten als Plan
Tureluur zorgden even voor vervangende
pionier-biotopen, maar ook hier zorgen
vegetatiesuccessie en steeds beter de weg
kennende predatoren ervoor dat pioniers
hun heil elders beginnen te zoeken. Om
nog maar even te zwijgen over instanties
die langs of dwars door ieder natuurterrein
heen fiets- en wandelpaden willen aanleg
gen, stranden willen voorzien van strand-
slaaphuisjes en innoverende vakantiepar
ken aan de kust uit de grond laten schieten.
Cyclisch beheer van broedgebieden voor
kustbroedvogels kan ervoor zorgen dat
voldoende gebieden geschikt gehouden
worden en eventueel kunnen dienen als uit
wijkmogelijkheid. Helaas wordt het areaal
dat als zodanig dienst kan doen snel kleiner,
dus tijd om actie te ondernemen.
Velddag kustbroedvogels
Om een beter inzicht te krijgen in deze
dynamiek organiseerde de werkgroep soor
tenbeleid van provincie Zeeland in juni 2015
een 'Velddag kustbroedvogels' waar veel
experts en natuurbeheerders hun licht lie
ten schijnen over de steeds nijpender situ
atie. Het leidde ertoe dat Provincie Zeeland
samen met Vogelbescherming Nederland
het initiatief nam voor een geïntegreerde
populatie-monitoringstudie voor een
brede groep watervogels, waaronder de
kustbroedvogels. Het studiegebied reikte
tot aan de Nieuwe Waterweg, maar voor
Zeeland ligt het zwaartepunt op Ooster-,
Westerschelde en Voordelta, een keuze die
te maken heeft met de ecologie van diverse
soorten sterns, bij uitstek soorten die er niet
zo florissant voor staan.
Het 7 - Eilandenplan
De studiedag leidde tot het samenstel
len van 'het 7-Eilandenplan' dat enerzijds
voorziet in langetermijnmaatregelen, die
vanwege de omvang alleen gefaseerd
uitgevoerd kunnen worden. Anderzijds kan
Hooge Springer
'lumnWtiEen
Y.VTÏitA 100»
nu al een aantal kleinere kortetermijnmaat
regelen getroffen worden.
Het betreft dan maatregelen voor grote
stern en dwergstern die veeleisend in de
keuze van hun broedgebied zijn en daarom
speciale aandacht vereisen. Omdat over
deze soorten in Zeeland veel expertise be
staat, kan men eigenlijk direct aan de slag
met aanleg van nieuwe broedgebieden.
Overigens profiteren alle andere en eerder
genoemde Natura 2000 kustbroedvogels
mee van deze maatregelen. De lepelaar,
een andere Natura 2000 doelsoort, vestigt
zich in zilvermeeuwkolonies die eveneens
na successie op de broedeilanden te ver
wachten zijn.
Life IP Deltanatuur
De uitvoering van de plannen kan meeliften
met een Europees LIFE subsidieprogramma
voor plannen die passen in het Europese
natuur, milieu- en klimaatbeleid. Vanaf
april 2020 stond inschrijving open en het
projectvoorstel van onze plannenmakers
is goedgekeurd. De erkenning dat onze
Zuidwestelijke delta van internationaal
belang is, wegrestaurant en pleisterplaats
voor kust-trekvogels, naast broed- en
overwinteringsgebied en tevens kraam- en
kinderkamer voor vissen en andere zeedie
ren, zorgde voor een 60 bekostiging door
Europa. De resterende 40 wordt gefour
neerd door de ministeries van Economische
Zaken, Infrastructuur en Milieu, naast Rijks
waterstaat, provincie Zeeland, waterschap
Scheldestromen en Het Zeeuws Landschap.
Nu de gelden toegekend zijn, start men
met de uitvoeringsplannen waarin provin
cie Zeeland en Het Zeeuws Landschap de
trekkers zijn van het project, hierbij terzijde
gestaan door Arcadis, onderzoeksinstituut
Deltares, Vogelbescherming Nederland en
waterschap Scheldestromen.
Westerschelde
De nu gestarte eerste planuitwerking be
treft de in de Westerschelde gelegen Hooge
Platen. In de getijdenrivier wordt flink ge
baggerd en de stroming verlegt zich voort
durend. De insteek van de maatregelen
geldt de versterking van de broedfunctie
van de Bol, aan de westzijde van de Hooge
Platen, en de Hooge Springer, aan de
oostzijde. Dat komt op de Hooge Springer
met name de dwergstern ten goede, maar
ook de strandplevier zal meeprofiteren. Wat
de Bol betreft, wordt het duin versterkt ten
behoeve van de grote stern en de achter
het duin gelegen lepelaarkolonie.
Grote stern
Lepelaar (Awie de Zwart).
Deze sternensoort kiest als broedbiotoop
voor zand- en schelpenstranden met een
vrij korte begroeiing, waarin de kuikens
kunnen schuilen voor predatoren. De soort
broedt vaak in associatie met kokmeeuwen
en andere sternensoorten eveneens om
predatoren af te schrikken. Als een vlakte te
kaal is, kunnen nesten overstoven worden,
terwijl teveel begroeiing de relatief grote
vogels hindert bij "opstijgen en landen".
Nesten liggen vrijwel altijd binnen een
straal van 150 m en zelden verder dan 450
m van open water. In de delta liggen de
belangrijkste foerageergebieden in de
Voordelta en in de monding van de Wes
terschelde. In beide gevallen dus gebieden
waar het voor deze oogjagers door toene
mende recreatiedruk en nooit ophoudende
baggerwerkzaamheden steeds moeilijker
wordt voedsel te verschalken: kleine visjes
van 5 a 15 cm, meestal binnen een straal
van 15 a 40 km.
Dwergstern
De dwergstern kiest voor kale tot zeer
schaarsbegroeide eilandjes en stranden,
maar gezien hun postuur is hun voedsel-
actieradius 3 km) heel wat kleiner. In
de broedtijd nog minder. De dwergstern
Dwergstern (Awie de Zwart).
broedt vaak samen met de strandplevier
maar ook met soorten als visdief en kluut.
Strandplevier
De strandplevier gaat overal in Noordwest
Europa sterk achteruit. Verdwenen uit
Noorwegen en Zweden, populaties in de
internationale Waddenzee staan sterk onder
druk en de soort is vrijwel verdwenen in
Vlaanderen. Hervestiging gebeurt echter
op de stranden in de Voordelta en een
groeiende populatie in het Duitse Wadden
gebied. Zij zullen dus zeker meeprofiteren
van de aanstaande werken in dit project en
lopend onderzoek zal uitwijzen waaraan hun
dalende aantallen werkelijk te wijten zijn.
Onze vereniging volgt met interesse de
Strandplevier (Awie de Zwart).
ontwikkelingen in dit project en we houden
u op de hoogte.
Ook via Internet is veel te vinden:
www.hetzeeuwselandschap.nl/sites/de-
fault/files/uploads/Rapport-7-eilandenplan.
pdf
www.vogelbeschermina.nl/actueel/bericht/
nieuwe-kansen-voor-voaels-in-de-zuidwes-
teliike-delta
- life-ip-deltanatuur.nl/cms/view/58796393/
rust-voor-voaels-ruimte-voor-mensen-in-
de-zuid-westeliike-delta
