Hoeve Dierkensteen
u
Vogels en biodiversiteit deel 1
Het eerste begin
Landelijk uitrollen
Resultaten moeten in beeld komen
WrÊÏM
IfëiÈËP
jPIpllI
Voortgang op Hoeve Dierkensteen
Werkwijze
Tellingen
Lijst waargenomen soorten
Wat zien we op velden en in akkerranden bij de omschakeling/zoektocht naar
een nieuwe biodiverse landbouw Redactielid Walter de Milliano verhaalt.
De tekeningen werden gemaakt door Willy de Milliano.
Introductie
Biodiversiteit is een begrip dat het laatste
decennium overal genoemd wordt. Het is
veelomvattend, erg abstract en wordt door
velen verschillend uitgelegd. Toch kan nie
mand ontkennen dat het aantal op deze
planeet voorkomende dier- en planten
soorten terugloopt, van veel soorten aan
tallen fors gereduceerd zijn en meer soor
ten op de rode lijst staan dan ooit tevoren.
Talloze wetenschappelijke rapporten en in
ventarisaties getuigen hiervan, maar wat
kunnen we hiermee nu in de praktijk op
een boerderij of in de polder? Dat kan niet
beter beschreven worden dan aan de hand
van de praktische aanpak en de hierbij be
horende inventarisaties zoals tot stand ge
komen de afgelopen jaren op Hoeve Dier
kensteen in Oostburg.
In voorgaande artikelen in dit blad be
schreven we hoe vanuit de overheid allerlei
maatregelen werden getroffen om de tra
ditionele agrarische sector te verleiden via
steeds nieuwer en aangepaste subsidiere
gelingen te komen tot een bedrijfsvoering
die zonder grote herstructureringen meer
rekening zou kunnen houden met de om-
gevingsnatuur: de laatste jaren culmine
rend in het begrip "natuur-inclusieve land
bouw."
Op Hoeve Dierkensteen startte men in 2010
voorzichtig met een meer natuur-inclusie
ve aanpak. Zoals bij velen ging het hier niet
alleen om te leren welke stappen naar de
toekomst genomen moeten worden, maar
vooral in hoeverre deze stappen praktisch
haalbaar zijn.
Zo werd de drinkput voor de dieren uitge
baggerd en ingezet als biotoop voor de
boomkikker. Dat hield ook in dat afscheid
genomen moest worden van de boeren-
ganzen die het erf bewaakten.
Een volgende stap in de hervorming be
trof deelname aan het project FAB-randen.
Randen waarin de 'Functionele Agro Biodi
versiteit' vooropstond. Onder de vlag van
het project Bloeiend Bedrijf, wetenschap
pelijk begeleid door het Louis Bolk Insti
tuut, werden deze FAB-akkerranden inge
zaaid met bloemenmengsels waarin allerlei
plaaginsecten een bestaan konden vinden.
Deze 'gewenste' plaaginsecten hielden als
tegenprestatie in aanpalende tarwe- en
andere productiepercelen allerlei 'onge
wenste' plaaginsecten flink kort, terwijl bij
granen en aardappelen het gebruik van ge
wasbeschermingsmiddelen kan worden te
ruggebracht.
De FAB- en andere regelingen maakten
deel uit van het "Agrarisch natuurbeheer":
subsidie-regelingen die in de loop der ja
ren verder uitgebreid en verfijnd werden.
Waar eerder provincie Zeeland met uit
voering belast was, is uitvoering nu toe
vertrouwd aan Poldernatuur Zeeland. Het
is een coöperatieve vereniging van agra
rische grondbezitters die meedoen aan
agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Het
bestuur wordt gevormd door afgevaardig
den van 9 agrarische natuurverenigingen;
ze werken alle ten behoeve van de biodi
versiteit aan praktische oplossingen om de
afname van soorten en aantallen te stuiten
en weer te laten toenemen. Naast de aan
vankelijke aandacht voor akkerranden is de
scoop inmiddels uitgebreid naar botanisch
graslandbeheer (incl. dijken), weidevogel
beheer en kleine landschapselementen als
poelen, knotbomen, struweel en houtwal
len.
Bij introductie van de allereerste subsidie
regelingen was controle een wat onder
belicht aspect, maar vooral de laatste ja
ren wordt steeds strenger gemonitord op
resultaten. Sommigen namen met hart en
ziel deel aan een regeling, maar dat was ze
ker niet overal het geval. Om de effectivi
teit te kunnen borgen, moest in beeld ge
bracht worden of de ontvangen subsidie
ook leidde tot een werkelijke plus voor de
natuur. Met andere woorden: de landbou
wer moest op een lijstje gaan bijhouden
welke vogeltjes in zijn akkerrand onderdak
vonden.
Boerenlandmonitor
Nu hebben veel landbouwers ruim ken
nis van wat groeit, bloeit en fladdert in de
hun omringende natuur, maar opschrijven
op een eenduidige manier, inventariseren
dus, is een andere tak van sport. De vogel-
werkgroepleden van 't Duumpje doen dit
al talloze jaren en sluizen hun waarnemin
gen door in databases van Sovon (vogels),
Floron (plantjes) en waarneming.nl. Om de
bekendste maar even te noemen.
Om onze akkerbouwers in dit nieuwe tra
ject een handje te helpen, stond onze vo
gelwerkgroep paraat bij het o.a. op naam
brengen van die vogeltjes in de akkerrand.
Nieuw was overigens dat meldingen van
onze vogelaars los stonden van allerlei
'omgevingsvariabelen' terwijl die juist voor
onze landbouwers belangrijk waren om in
zicht te krijgen in de biodiversiteit op hun
bedrijf. Met het oog hierop werd een speci
aal invoerloket ontworpen: de Boerenland
monitor. Als steuntje in de rug organiseer
de Poldernatuur Zeeland via de Stichting
Landschapsverzorging Zeeland een cursus
die gegeven werd door Jimmy Pijcke, die
tevens deel uitmaakt van onze vogelwerk
groep; wat wil je nog meer?
Binnen Zeeland werd afgesproken 5 maal
's jaars te tellen: 3 maal in het voorjaar en
2 tellingen in najaar en winter. Via de Boe
renlandmonitor is het mogelijk tellingen
per dag en per bedrijf in beeld te bren
gen. Zo krijg je een mooi inzicht hoe het
met de biodiversiteit op jouw bedrijf ge
steld is. Op Hoeve Dierkensteen kijkt vo-
gelwerkgroeplid Huub Buysse mee of al
les naar wens verloopt.
4M* «V7--
Na het eerste begin in 2010 zijn de over
blijvende FAB-randen omgevormd tot
patrijzenranden. De patrijs gaat hard
achteruit en waar de hoeve in 1970 nog
tientallen koppels patrijzen huisvestte,
resteerde in 2010 nog slechts 1 koppel
met jong. Door het inzaaien van akker
randen, gecombineerd met naburige
sorghumvelden, is er hoop dat de patrijs
in deze omgeving voldoende voedsel
kan vinden om tot aanwas van de soort
te leiden. Ook dit jaar zit er weer een
koppel in de akkerrand.
Over de biodiversiteit op Hoeve Dierken
steen is nu, we staan net aan het begin
van de inventarisaties, nog weinig te zeg
gen. Voor een biodiverse omgeving is het
van belang dat ieder 'schepsel' wat te eten
heeft. Want in de natuur is het 'eten en ge
geten worden.' leder diertje dient als voed
sel voor een groter dier, de predator. En
deze predator heeft ook weer een groter
dier dat voedsel nodig heeft. Ook weer een
predator. En als iedere soort voldoende te
eten heeft, is dat het ecologisch evenwicht
dat we nodig hebben om soorten voor uit
sterven te behoeden. Daar gaat het om.
Naast aandacht voor de patrijs hebben
Duumpjesleden nestkasten opgehangen
voor de torenvalk en twee uilensoorten.
De torenvalkkast kreeg in de schuur geen
bezoek, maar eenmaal verhuisd naar een
oude populier wel. Of de nieuwe nestkas
ten voor kerkuil en steenuil tot bewoning
én broedsel zullen leiden, moeten we nog
even afwachten. Toch mogen we verwach
tingen koesteren, gegeven het feit dat de
hoeve min of meer omsloten wordt door
natuurgebieden als het Groote Gat, de
Plate en de Sophiapolder. Een ree die zich
regelmatig laat zien, zelfs met jong, bewijst
in ieder geval dat zij haar biotoop al uitge
breid heeft.
Tellingen werden gedaan tijdens wande
lingen en vanuit de woning wanneer het
maar mogelijk was. Zo ben je voortdurend
betrokken bij de ontwikkeling en bij het in
gestelde beheer. Iedere maand werd 8 tot
12 maal geteld en de laatste telling, eind
april, was een officiële telling voor Polder
natuur Zeeland.
Op Hoeve Dierkensteen werden in totaal
54 soorten vogels en 5 soorten zoogdie
ren geteld. De aantallen liepen sterk uit
een. Groepen van 50 oplopend tot wel
1200 spreeuwen, brandganzen, Canadese
ganzen, grauwe en kolganzen. Ook meeu
wen waren rijk vertegenwoordigd met kok
meeuw, zilvermeeuw en zwartkopmeeuw.
Op open kanaalwater veel smienten.
Kleinere groepen (tot 50 stuks) van kauw,
zwarte kraai, stads- en houtduiven, kieviten
en een stormmeeuw.
Hiernaast solitair optredende jagers zoals
blauwe reiger, buizerd, sperwer, torenvalk,
grote zilverreiger en ekster. Naast het gevo
gelte aten ook de bruine rat, (wilde) kat en
vos graag een hapje mee in wat de natuur
voorschotelt.
Soms zie je ook leuke dingen. Zoals 2 kok
meeuwen die eendrachtig een sperwer
verjagen. Of een torenvalk die een brutale
kauw even op zijn nummer zet.
Bergeend
Blauwe reiger
Boerenzwaluw
Brandgans
Buizerd
Canadese gans
Ekster
Fazant
Gele kwikstaart
Graspieper
Grauwe gans
Groene specht
Grote bonte specht
Grote zilverreiger
Heggenmus
Holenduif
Houtduif
Houtsnip
Huismus
Kauw
Kievit
Knobbelzwaan
Kokmeeuw
Kolgans
Koolmees
Koperwiek
Kramsvogel
Meerkoet
Merel
Nijlgans
Onbekende soort
Patrijs
Pimpelmees
Postduif
Putter
Ring mus
Roodborst
Roodborsttapuit
Smient
Sperwer
Spreeuw
Stormmeeuw
Torenvalk
Turkse tortel
Veldleeuwerik
Vink
Watersnip
Wilde eend
Winterkoning
Witte kwikstaart
Zilvermeeuw
Zwarte kraai
Zwartkopmeeuw
In de lijst hierboven een illustratief over
zicht van waargenomen soorten op de
hoeve. Het zal duidelijk zijn dat nogal wat
(nieuwe) kennis verlangd wordt van de
agrariërs die willen omschakelen naar na-
tuurinclusieve landbouw en dat hulp van
onze vogelwerkgroep zeker te pas komt.