scheiding van zolder en muren zijn aangebracht. Voorts ontdekten we
bij één der oude Zuid-Bevelandse boerderijen onder de houten vloer
van één der kamers een vrijwel complete vloer van rode en zwartgrijze
ongeglazuurde tegels (afmetingen 11 x 11 x 2 cm.)
Hier en daar treffen we zeer oude (vroeg 17e eeuwse) veelkleurige
tegels aan. De kleuren zijn dan blauw, groen, bruin en geel. De over
grote meerderheid der tegels in kamers, gangen en keukens is blauw
(zowel 17e als 18e eeuws) en paars. Deze laatste dateren hoofdzakelijk
uit de 18e en eerste helft van de 19e eeuw.
De blauwe tegels komen voor met hele voorstellingen per tegel (bijvoor
beeld kinderspelen, vogels, viervoeters, vissen, menselijke figuren,
landschappen, schepen, planten, bloemen, Bijbelse voorstellingen)
Ook de paarse voorstellingen zijn zeer gevarieerd. Verdeeld over 6,8,
16 en meer tegels komen zowel in blauw als in paars tableaux voor,
welke veelal agrarische of Bijbelse taferelen te zien geven.
Naast de bovengenoemde verscheidenheid van wand - en vloertegels kan
men aan de achterwand van een open haard nog zwart- en bruingegla
zuurde, zgn. schildpadtegels aantreffen, terwijl als voorlopers der
gegoten haardplaten, zgn. haard stenen werden gebruikt - gebakken ste
nen met ingeperste figuren. Ze zijn roodachtig van kleur en soms komt
er een jaartal in voor. De oudste dateren van ca. 1550. Ze hebben afme
tingen van ongeveer 15 x 11 x 6^ cm. In het bezit van schrijver dezes is
een exemplaar met ingeperste portretten en het jaartal 1587.
Bodemonderzoek rond de boerderij
Tot slot willen we nu nog even terugkomen op wat reeds gezegd is over
de ontstaansperiode van oude boerderijen. Toevallige vondsten in het
terrein kunnen daaromtrent soms enige opheldering geven, doch een
meer systematisch onderzoek kan tot een vrij volledig inzicht in de be-
staansperiode van een boerderij leiden.
We hadden in zo'n enkel geval de gelegenheid wat gericht speurwerk te
doen en wel door het vaststellen van de plaats van een oude afvalput op
een boerderijwaardoor resten van gebruiksaardewerk, enz. tevoor
schijn kwamen uit een periode van ongeveer zes eeuwen of langer.
We geven daarvan tenslotte een globale opsomming en enkele afbeeldin
gen van opvallende stukken.
Aangetroffen werden fragmenten van 19e eeuws bruin geglazuurd aarde
werk met het stempel B O Z (Bergen op Zoom). Uit dezelfde eeuw wer
den scherven gevonden van Maastrichts aardewerk (stempel P.Regout
A° 1836).
Zeer talrijk waren de restanten van aardewerk uit de 17e en 18e eeuw,
waaronder scherven, handvaten, oren, bodems van zwaar bruin aarde
werk van dikwijls grote afmetingen, bijvoorbeeld van voorraadpotten,
braadpannen, melkkannen. Tevens kwamen voor delen van meest 17e
72
