Brabantse invloed op Zuid-Beveland
De heren van Kruiningen en van der Maalstede waren in de twaalfde en dertiende
eeuw nog leenmannen van de heren van Breda. Deze laatsten hadden hun bezit
tingen echter voornamelijk te danken aan de vroegere werkzaamheid van kloos
ters en abdijen als die van Sint Gertrudis te Nijvel (1) en van de Onze Lieve
Vrouwe-abdij te Tongerlo (2).
De genoemde Bredase lenen lagen te Agger, Krabbendijke,Nieuwlande, Valkenisse,
Rilland en te Morlodenesse bij Krabbendijke (3). In het begin van de veertiende
eeuw was de Bredase invloed op Zuid-Beveland vrijwel geheel uitgeschakeld. Hoe
dit proces - vooral door toedoen van de Graaf van Holland die zijn greep op Be-
westerschelde verstevigde - verliep is door Dekker in details beschreven. We kun
nen slechts daarnaar verwijzen.
In 1287 verdeelde de hertog van Brabant het land van Breda in de heerlijkheden
Breda en Bergen op Zoom. Bergen op Zoom was nadien jarenlang een kleine en
politiek zwakke heerlijkheid.
De verhoudingen waren nu omgekeerd: de Zeeuwen konden invloed gaan ui -
oefenen in West-Brabant. Zij hebben van de geboden gelegenheid ruim gebruik
gemaakt. Het heeft er zelfs een moment op geleken, dat het land van Bergen >p
Zoom, de hoeksteen van West-Brabant, in Zeeuwse handen zou vallen.
Zeeuwse invloed in Brabant
Bergen op Zoom
Het geslacht van de heren van Wezemaal, eerste heren van Bergen op Zoom is in
1312 of 1313 in mannelijke lijn uitgestorven (4).
De erfdochter Mathildis van Wezemaal was door haar minderjarigheid en do ar
het feit dat zij een vrouw was - dus volgens middeleeuwse rechtsbegrippen o -
mondig - in een zwakke positie. Oorspronkelijk was zij verloofd geweest m t
Willem, oudste zoon van Gerard van Voorne, burggraaf van Zeeland (5). Nadat
deze (waarschijnlijk jong) gestorven was kwam zijn jongere broer Albrecht van
Voorne in aanmerking de hand van Mathildis te verwerven. Over deze aanstaande
verbintenis ontstond in de loop van 1322 een hoogoplopende twist te Bergen op
Zoom tussen een groep Zeeuwen en een aantal Brabanders. Van de Zeeuwen zijn
Boudewijn van der Maalstede, Lodewijk van der Maalstede en Boudewijn van
Baarsdorp bekend. Van de Brabanders was Gerard van Wezemaal-Merksem, heer
in Ekeren, waarschijnlijk de aanvoerder. Hij fungeerde als voogd over de erfdoc -
ter. Bij het gevecht kwam een zekere Boudewijn van Breyne, waarover verder
weinig bekend is, om het leven. Overigens waren ook burgers van Bergen op
Zoom en Steenbergen bij de schermutselingen betrokken. Reeds eerder waren er
gevechten geweest, die aan meer dan dertig mensen het leven moeten hebben g -
kost (6).
De tussenkomst van graaf Willem III van Holland (7) had ten gevolge, dat Gera; i
van Wezemaal-Merksem zijn voogdij moest afstaan aan Gerard van Voorne, de
toekomstige schoonvader van de bruid. Een Brabantse nederlaag dus (8).
Het jaar daarop schijnt het huwelijk tussen Mathildis en Albrecht reeds te zijn
voltrokken, doch pas in 1325 is de verbintenis door de paus als geldig erkend (9).
84
