Een voorbeeldtekening van onze paal is overigens (nog) niet bekend. Ik moet dus volstaan met
'op de wijze van Vredeman de Vries'. Omdat deze palen met dezelfde afmeting en ornamente
ring in heel Nederland voorkomen, moeten ze haast wel als massaproduct, zoals bijvoorbeeld
ook doopvonten, gemaakt zijn en waarschijnlijk in de steengroeven van Escaussines in Hene
gouwen.
Welke functie had de paal? Dit kunnen we zien op oude afbeeldingen van gebouwen en stra
ten. De palen vormden de afsluiting van de stoep die vroeger als deel van het huis beschouwd
werd. De stoep was particulier terrein en bepaalde mede het gezicht van het huis. De straten in
het verleden waren niet of slecht geplaveid, maar de stoep werd schoongehouden.
Tussen de stoeppaal en de gevel zaten gietijzeren stangen (in de achterkant van de stoeppaal
zien we daarvan nog vaak de gaten) of een houten bankje.
Ik heb elders stoeppalen aangetroffen met onder het hartvormig schildje het woord ANNO en
onder het ruitvormig wapen een jaartal. De 'mannelijke' steen stond dus links voor de gevel, de
'vrouwelijke' steen rechts.
Gevel en stoeppaal waren vaak volgens eenzelfde stijl versierd.
Zoals bekend kwam het vaak voor dat tegen een bestaand middeleeuws huis een moderne
renaissance gevel gebouwd werd.
Later hebben de stoeppalen vaak een andere functie gekregen als grafpaal, grenspaal, schuur-
paal voor hét vee, hekpaal bij een boerderij of schamppaal op de hoek van een straat.
Gezien de herkomst geef ik voorkeur aan het woord stoeppaal. Stedebouwkundig gezien staat
dus de stoeppaal voor het Museum eigenlijk niet op de juiste plaats!
De bewaard gebleven stoeppalen op Zuid-Beveland vertonen in hoofdzaak twee variëteiten:
er is een groep met wortel en haakvoluut en een andere groep met wortel en rechte zijkanten.
We zullen nagaan wat van beide typen bekend is. Daarna komen enige apart staande gevallen
aan de orde.
I Stoeppalen met wortel en haakvoluut op Zuid-Beveland
Baarland Dorpsstraat plantsoen. Nu is er blijkens de foto nog slechts een frag
ment van over. In 1939 is de steen genoemd (6). In 1969 heb ik de witge-
verfde stoeppaal nog geheel gezien. Op de plaats van het schildje bevond
zich een gebeeldhouwde ring.
Goes 's-Heer Hendrikskinderendijk 120 - 124
1 ex. met weggekapt wapenschildje.
Museum voor Zuid- en Noord-Beveland, Singelstraat 13
1 ex. reeds hierboven beschreven en afkomstig uit Hansweert.
Op een oude ansichtkaart staat 1 ex. van dit type afgebeeld op de hoek
Kreukelmarkt/Klokstraat. (7).
56