Een voorbeeldtekening van onze paal is overigens (nog) niet bekend. Ik moet dus volstaan met 'op de wijze van Vredeman de Vries'. Omdat deze palen met dezelfde afmeting en ornamente ring in heel Nederland voorkomen, moeten ze haast wel als massaproduct, zoals bijvoorbeeld ook doopvonten, gemaakt zijn en waarschijnlijk in de steengroeven van Escaussines in Hene gouwen. Welke functie had de paal? Dit kunnen we zien op oude afbeeldingen van gebouwen en stra ten. De palen vormden de afsluiting van de stoep die vroeger als deel van het huis beschouwd werd. De stoep was particulier terrein en bepaalde mede het gezicht van het huis. De straten in het verleden waren niet of slecht geplaveid, maar de stoep werd schoongehouden. Tussen de stoeppaal en de gevel zaten gietijzeren stangen (in de achterkant van de stoeppaal zien we daarvan nog vaak de gaten) of een houten bankje. Ik heb elders stoeppalen aangetroffen met onder het hartvormig schildje het woord ANNO en onder het ruitvormig wapen een jaartal. De 'mannelijke' steen stond dus links voor de gevel, de 'vrouwelijke' steen rechts. Gevel en stoeppaal waren vaak volgens eenzelfde stijl versierd. Zoals bekend kwam het vaak voor dat tegen een bestaand middeleeuws huis een moderne renaissance gevel gebouwd werd. Later hebben de stoeppalen vaak een andere functie gekregen als grafpaal, grenspaal, schuur- paal voor hét vee, hekpaal bij een boerderij of schamppaal op de hoek van een straat. Gezien de herkomst geef ik voorkeur aan het woord stoeppaal. Stedebouwkundig gezien staat dus de stoeppaal voor het Museum eigenlijk niet op de juiste plaats! De bewaard gebleven stoeppalen op Zuid-Beveland vertonen in hoofdzaak twee variëteiten: er is een groep met wortel en haakvoluut en een andere groep met wortel en rechte zijkanten. We zullen nagaan wat van beide typen bekend is. Daarna komen enige apart staande gevallen aan de orde. I Stoeppalen met wortel en haakvoluut op Zuid-Beveland Baarland Dorpsstraat plantsoen. Nu is er blijkens de foto nog slechts een frag ment van over. In 1939 is de steen genoemd (6). In 1969 heb ik de witge- verfde stoeppaal nog geheel gezien. Op de plaats van het schildje bevond zich een gebeeldhouwde ring. Goes 's-Heer Hendrikskinderendijk 120 - 124 1 ex. met weggekapt wapenschildje. Museum voor Zuid- en Noord-Beveland, Singelstraat 13 1 ex. reeds hierboven beschreven en afkomstig uit Hansweert. Op een oude ansichtkaart staat 1 ex. van dit type afgebeeld op de hoek Kreukelmarkt/Klokstraat. (7). 56

Tijdschriftenbank Zeeland

Historisch Jaarboek Zuid- en Noord-Beveland | 1980 | | pagina 56