HET KERKJE VAN ADRIAAN VAN VELZEN
Voorwoord.
Het hierna volgend artikel behelst de tekst van een op 23 maart 1969 door dr. C. Dekker
gehouden lezing ter gelegenheid van het 90-jarig bestaan van de Vrije Evangelische Gemeente
te Wemeldinge. Van die lezing is destijds door de zorgen van het toenmalige gemeentebestuur
van Wemeldinge in een beperkte oplage een gestencilde uitgave verspreid, die al jaren lang niet
meer te krijgen is. Dat de redaktie van het Historisch Jaarboek tot een meer duurzame uitgave
heeft besloten, valt toe te juichen. Het verhaal wijkt in hoge mate af van andere over het alge
meen nogal apologetische en sterk op de theologische diskussie toegespitste herdenkingsge-
schriften uit de hoek van de diverse richtingen van de Afscheiding. Dekker plaatst als historicus
het ontstaan van de Christelijke Evangelische Gemeente te Wemeldinge, .waarin hijzelf is opge
groeid, in het bredere verband van de Wemeldingse samenleving van ruim een eeuw geleden.
Op die wijze maakt hij door middel van een indringende milieu-schildering duidelijk, dat de
godsdienstige spanningen voor een belangrijk deel kunnen worden herleid tot de grote sociale
tegenstellingen in het dorp, de scherpe scheiding tussen enkele aanzienlijke boerenfamilies aan
de ene kant en de landarbeiders en de kleine neringdoenden aan de andere kant.
De studie ontleent haar betekenis bovendien aan de manier, waarop het vooronderzoek is ver
richt. Dat de archieven van de gemeenten van de Afscheiding juist over de vroegste periode
vaak maar weinig materiaal bevatten, is bekend. Dit geldt ook voor het archief van de Vrije
Evangelische Gemeente van Wemeldinge. De auteur heeft zijn gegevens dan ook voor een
belangrijk deel elders vandaan moeten halen. Naast de archieven van de Hervormde Gemeente
van Wemeldinge en de Vrije Evangelische Gemeente van Goes dienen hier vooral te worden
genoemd: de twee kostbare aantekeningboekjes van de landarbeider en voorganger, Adriaan
van Velzen, alsook, zeer in het bijzonder, de mondelinge overlevering. Reeds in zijn middelbare
schooltijd, in en rond de jaren vijftig, heeft Dekker tal van gesprekken gevoerd met oude inwo
ners van Wemeldinge en omgeving, die inmiddels allen zijn overleden. Op hun herinneringen en
op datgene wat zij op hun beurt van de vorige generatie hebben gehoord, is het onderzoek op
essentiële punten gebaseerd.
Overigens bevat het artikel geen voetnoten, waarin naar de schriftelijke en de mondelinge
bronnen wordt verwezen. Dit is begrijpelijk: het gaat immers om de tekst van een lezing.
Het bovenstaande moge nochtans voldoende informatie verschaffen omtrent de bij het onder
zoek gevolgde methode.
Amsterdam P.A. Henderikx
85