HET KERKJE VAN ADRIAAN VAN VELZEN
door dr. C. Dekker
Wanneer wij spreken over de Wemeldingse samenleving van ongeveer een eeuw geleden,
geachte aanwezigen, dan ben ik er niet geheel zeker van of U-of althans het merendeel vanU—
zich een min of meer nauwkeurig beeld van die samenleving kunt vormen. Ik geloof dan ook
dat het niet overbodig is om aan het begin van dit exposé de Wemeldingse dorpsgemeenschap
van rond 1860-1870 te onderwerpen aan een soort röntgenonderzoek. Wij zullen bij die door
lichting heel wat ontdekken, dat niet alleen op zichzelf al wetenswaardig is, maar waarvan bo
vendien de kennis onmisbaar is voor een goed begrip van ons onderwerp: het ontstaan van het
kerkje van Adriaan van Velzen, als symptoom van de godsdienstige en sociale spanningen in de
Wemeldingse samenleving gedurende de tweede helft van de 19e eeuw.
Omstreeks 1865 had Wemeldinge ongeveer 1000 inwoners, ten dele gekoncentreerd op het
dorp dat wil zeggen de dorpsstraat van de Löö tot waar in 1898 de Wilhelminaboom geplant
zou worden ten dele verspreid langs de beide achterwegen, de Kezêê, de weg van het dorp
naar de Hervormde kerk en verder over een aantal boerderijen en landarbeidershuizen overal
binnen de grenzen van de gemeente.
Juist in die tijd was het kanaal gereed gekomen en de vele zeilschepen, die voortaan Wemel
dinge aandeden, hadden een toeloop van neringdoenden ten gevolge, die de bevolking flink
zou doen toenemen en het dorp oostwaarts, in de richting van het kanaal, zou doen uitbreiden.
Wemeldinge, ca 1903, links op de voorgrond de schuur van Comelis Lindenbergh.
87
