37. Dit gebeurde in 1574. Roger Williams had toen de dienst van de Staten-Generaal en de
prins verlaten (er waren met de Engelse troepen betalingsmoeilijkheden geweest), en kon-
takt gezocht met Condé, verwachtend in deze een nieuwe werkgever te vinden, maar
Condé was niet gereed voor een veldtocht. Williams reisde vanuit Duitsland (waar Condé
toen verbleef) door de Nederlanden om zich naar Engeland in te schepen toen hij gearres
teerd werd. Resultaat van zijn observaties in Spaanse dienst is zijn boekje A brief discourse
ofWarre, London, 1590: de Spaanse soldaat is het tegendeel van dapper, maar discipline
is alles. Bij de Nederlanders deugt de discipline niet, omdat men het kommando geeft aan
onbekwamen: aan verwanten en gunstelingen.
38. Hij is nl. "d' Engelse Capitein ofte Ritmr Willems" die op het ogenblik dat Balthazar
Gerards het fatale schot loste, de prins aansprak, en die vermeld staat in de brief van die
andere ooggetuige, de Leeuwarder burgemeester Ronrbout Uylenburgh. - Men zie het be
langwekkende artikel van Charles Vergeer, De laatste woorden van prins Willem, in: Maat
staf, Dec. 1980. De bedoelde brief staat hierbij in facsimile afgedrukt.
39. Het beleg van Sluis heeft Williams beschreven in A brief discourse ofWarre. - Elisabeth
mocht hem niet, onder meer wel niet om zijn vrijmoedige replieken, maar Parma compli
menteerde hem met zijn verdediging.
40. Bij Dieppe, 1591; een niet mindere prestatie in hetzelfde genre leverde Sir Roger 1592 bij
een uitval uit het belegerde Rue (bij Abbeville).
41. The actions in the Lowe Countries verscheen in 1618. Er bestaan twee moderne uitgaven
van de Engelse tekst: een editie bezorgd door D.W. Davies (Ithaca, Nyork, 1964), samen
met A brief discourse werd het uitgegeven als The Works of Roger Williams, bezorgd door
John X Evans (Oxford, 1972).
De tekst ontstond herfst 1584 (Davies). De feiten zijn blijkbaar uit het geheugen opgete
kend (zo ontbreken data); vergissingen omtrent tijd en plaats zijn niet uitgesloten (zie
noot 27).
42. Over Jacob of Jacques Wytz (f 1643) zie men: Piet van der Sluis, Huygens en Jacques
Wyts, in: Constantijn Huygens, zijn plaats in geleerd Europa, ed. Hans Bots, 1973. - De
uitgave van Wytz' vertaling: J.T. Bodel Nyenhuis, Memoriën van Roger Williams, 1864,
(Werken van het Historisch Genootschap, Nieuwe Reeks, nr. 3). Een moderne vertaling
bestaat niet; de tekst van Wytz is ook nu nog goed leesbaar.
42a.Van Vloten 1858 kende The actions (blz. 13, noot en bijlage IX).
43. Daartoe zal bijgedragen hebben dat Tseraerts een broer had die aan de Spaanse kant stond
(die overigens door Alva gevangen gezet was, omdat hij een broer had die met de geuzen
vocht). Bovendien werd hij verdacht van inhaligheid.
44. Gemeentearchief Goes, ASG nr. 680 fol 8 r/v: Voor twee soldaten dient één bed beschik
baar te zijn, met oorkussens; ook moeten tafellaken, servetten en eetgerei verstrekt wor
den. De burgers mogen het voedsel voor de soldaten bereiden; willen ze dat niet, dan
moeten ze toelaten dat deze dat zelf doen, met gebruikmaking van het vuur van de bur
gers. Het verstrekken van zaken als: wijn, vlees, kaas, boter, is geen plicht, maar hangt af
van hun goedheid "ende liberaliteyt". - Verder: gebod aan neringdoenden in het bijzon
der aan bakkers en slagers hun waren tegen redelijke prijs aan de soldaten te verkopen.
Eventuele klachten over niet-betaling e.d. bij de kapitein (Pacheco).
144
