114. Bouman, Zeeuwsche Landbouw, biz. 242. Hij citeert uit het jaarverslag van de afdeling Heinkenszand
van de ZLM ovet 1889.
115. GC. 31 maart 1885. Enkelen trokken naar Amerika, een aantal naar het zich industrialiserende Hol
land, weer anderen naar Yerseke.
116. Gids Weldadigheid, blz. 51, 143, 242.
117. GC. 20 mei 1931. In deze kommissie zaten B. en W. en vertegenwoordigers van de Christelijke Werk
mansbond en de Rooms-katholieke Landarbeidersbond.
118. GC. 20 mei 1931, 31 januari, 3 december 1932, 12 mei 1933, 13 november 1934, 21 december 1937.
119-GC. 27 maart 1934. Bedrijven die door geldgebrek hun arbeiders hadden moeten ontslaan, konden
met deze regeling hun vaste krachten weer in dienst nemen; de arbeiders kregen hierdoor weer meer
voldoening van hun werk; de landbouwers konden hun bedrijven weer verbeteren, en daarmee hun in
komsten; gemeente en rijk zouden wellicht uiteindelijk door deze ontwikkelingen de steuAregeling
kunnen afschaffen. De gemeenteraad besloot om voortaan het in dienst nemen aan een bepaalde pe
riode vast te leggen, b.v. tot het einde van het jaar. GC. 29 september 1934.
120. GC. 20 september 1935. Leden waren: A. Simonse, lid van de gemeenteraad namens het gemeente
bestuur, H. Vermue namens de werkgevers, en G. Kuzee namens de werknemers.
121. GC. 10 oktober 1036. De deelnemende gemeenten waren: Borsele, Driewegen, Ellewoutsdijk, 's-Hee-
renhoek, Heinkenszand, Hoedekenskerke, Nissc en Ovezande.
GC. 1 juni 1939.
122. GC. 20 mei 193113 januari en 3 december 1932.
123. GC. 1 februari 1933, 24 mei 1934.
124. GC. 12 mei 1937, 21 december 1937. Mededeling door dhr. C. Janse. Werkverschaffing was voorname
lijk grondwerk, hetgeen lichamelijk veel van de arbeiders vergde. Door per ploeg van 10 tot 15 man te
betalen werden de arbeiders tegenover elkaar opgezet om vaak boven hun vermogen te werken.
125. Zie voor dit komité de toelichting bij noot 94.
Het rk. ziekenfonds ontstond in 1920, de eerste oprichting van een afdeling van St. Deusdedit vond
plaats in 1927.
126 In deze encycliek sprak paus Leo XIII zich uit over het sociale vraagstukhij veroordeelde de uitwassen
van het kapitalisme, doch van het socialisme wilde hij niets weten. Oplossing van het sociale probleem
lag volgens hem in samenwerking van kerk, staat, werkgevers en werknemers.
127. In deze encycliek werd een pleidooi gehouden voor een korporatieve ordening van de maatschappij.
128. Harmsen, Reinalda, Bevrijding, blz. 160.
129. Het is vooral ook jammer dat een figuur als burgemeester Mes, van 1926 tot 1937, en nogmaals in
1945 burgemeester te Heinkenszand, wiens stem in heel Zeeland gehoord werd, niet meer hieraan ge
daan heeft. Liever hield de plaatselijke overheid de arbeiders buiten haar gelederen, en meende men
dat arbeiders niet tot besturen en verantwoordelijkheid dragen geschikt waren. Pas in de loop van de
dertiger jaren kwam daar enige verbetering in.
101
