Op volksgezondheidgebied zijn er van Heinkenszand weinig bijzonderheden te vermelden.
Zoals overal elders was in de gemeente een gemeentearts werkzaam, en tevens een vroedvrouw.
Speciaal voor lijders aan besmettelijke ziekten was een apart gebouwtje ingericht. Om een
redelijke betaling voor geneeskundige bijstand aan arts en vroedvrouw te verzekeren werd drie
maal voor de inwoners van Heinkenszand een ziekenfonds opgericht. Het initiatief kwam de
eerste twee keer van de kant van de dokter en het gemeentebestuur; het derde fonds was door
de rooms-katholieken in het leven geroepen. Meer uitgebreid komen deze fondsen hierna nog
aan de orde. In 1904 werd ter plaatse een Groene Kruis-afdeling opgericht door arts Hoorweg.
In het begin ging deze afdeling voortvarend van start (24). Het Groene Kruis hield zich bezig
met het verstrekken van versterkende middelen, voornamelijk aan zieke leden, maar ook aan
behoeftigen die niet direkt ziek waren. Verder uiteraard met alle vormen van ziekenverzorging
(25). Het Groene Kruis stond open voor mensen van alle gezindten; het ledental nam snel toe,
daar men overtuigd was van het nut van het lidmaatschap. In 1922 bedroeg het ledental 350
personen. Omdat de leden veelal gezinshoofden waren kon men in het overgrote deel van de
Heinkenszandse gezinnen profiteren van het Groene Kruis (26). In 1928 volgde de oprichting
van een afdeling Heinkenszand van de Vereniging voor Ziekenhuisverpleging in Zuid- en
Noord-Beveland (27). Tot slot werd in 1933 een konsultatiebureau voor zuigelingen door het
Groene Kruis geopend (28).
Het onderwijs in Heinkenszand was tot 1874 beperkt tot een openbare lagere school. In ge
noemd jaar werd een lagere school op gereformeerde grondslag opgericht. In 1908 werd een
christelijke bewaarschool geopend (29). Eind 1909 werd tenslotte een rooms-katholieke la
gere school begonnen, die bij aanvang reeds 140 leerlingen kreeg; de openbare school hield er
toen nog 90 over (30). Het religieus leven te Heinkenszand telde drie grote groeperingen:
rooms-katholieken, de grootste groep, met 814 leden in 1880, de hervormden met 684 leden,
en de gereformeerden met 182 leden. Deze verdeling, roomsen bijna 50%hervormden onge
veer 3 5% bleef ook in deze eeuw gehandhaafd (31).
De dorpspolitiek werd ook in Heinkenszand tot in de tweede helft van de vorige eeuw gedomi
neerd door de liberalen. De Centrale Liberale Kiesvereniging, afdeling westelijk Zuid-Beveland,
had te Heinkenszand een aantal leden. In 1918 bestond aldaar nog een afdeling van de
Liberale Unie (32). Aan het einde van de vorige eeuw werd ook van de Anti-Revolutionaire
zijde een kiesvereniging opgericht, waarna in 1903 de rooms-katholieke kiesvereniging Ons
Recht tot stand kwam. In 1919, toen voor het eerst moderne verkiezingen gehouden werden
voor provinciale staten en gemeenteraad, behaalden de katholieke kiezers de meerderheid. Bij
de statenverkiezingen haalden zij 203 stemmen, op afstand gevolgd door ARP (80), Unielibe
ralen (75) en CHU (28) en nog wat kleinere groeperingen. De uitslag van de gemeenteraads
verkiezingen te Heinkenszand luidde: 3 zetels voor de roomsen, 3 voor de Unieliberalen en 1
voor de ARP (33).
In 1923 werd de Vereniging voor Gemeentebelang te Heinkenszand omgezet in een kiesvereni
ging. Deze ging bij toekomstige verkiezingen een belangrijke rol spelen. Na enige propaganda
door Jac. Welleman, lid van Provinciale Staten voor de VDB, werd te Heinkenszand een af
deling van deze bond opgericht. Bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1923 haalden de VDB-
ers 267 stemmen, voorafgegaan door de katholieken met 374, en gevolgd door de ARP met
140 stemmen (34). In 1927 kwam er enige wijziging in de politieke verhoudingen. De ARP
haalde opnieuw 140 stemmen, doch de rooms-katholieken kwamen niet verder dan 262; ze
werden voorbijgestreefd door de Vrijheidsbond, eerder de VDB. A. van den Dries, vorige ver
kiezingen nog op de katholieke lijst staand, had met een eigen lijst ingeschreven in 1928, en
haalde nu 143 stemmen.
78
