Ziekenfonds Heinkenszand. (I).
In 1877 (44) werd er in Heinkenszand een ziekenfonds opgericht; dit is in Zeeland zonder
meer een unicum te noemen, zelfs de stad Goes kende in die tijd een dergelijk fonds nog niet
(45). Initiatiefnemer hiervoor was niemand minder dan de bekende dr. A. W. van Renterghem,
die in 1877 tot gemeentearts van Heinkenszand was aangesteld. Hij liet zich hierbij voeren
door zowel humanitaire als ekonomische beweegredenen. Voor de mensen uit Heinkenszand
was het in de eerste plaats zeer nuttig, dat ze middels het fonds verzekerd waren van genees-
en heelkundige hulp, verstrekking van geneesmiddelen, en van bijstand bij bevallingen. Ander
zijds was Van Renterghem nu zeker van inkomsten voor zijn werkzaamheden, het leverde hem
namelijk bruto per jaar f 600,— op. Een prettige bijkomstigheid noemde hij verder nog, dat hij
nu in geld betaald werd, en niet meer in allerlei goederen en voedsel, zoals aardappelen, erwten
bonen, hammen en worsten, zoals dat toen op het platteland gebruikelijk was (46).
Op 8 december was het zover, dat er tot officiële oprichting kon worden overgegaan. De kon-
tributie bedroeg een dubbeltje per week, voor echtparen 20 cent, en voor ieder kind 2Vi cent
daarbovenop. Het maximumbedrag bedroeg echter nooit meer dan een kwartje (47). Daar
naast werd er door het echtpaar Van Renterghem een vereniging voor spijsverzorging aan hulp
behoevende minvermogenden opgericht. Deze vereniging had tot doel aan herstellenden of
kraamvrouwen warme maaltijden of versterkende middelen als melk, eieren, wijn, enz. te ver
strekken. Aangenomen moet worden, dat met het vertrek van Van Renterghem naar Goes bei
de voor die tijd zeer vooruitstrevende verenigingen opgeheven zijn (48).
Ziekenfonds Heinkenszand (II).
In 1892 werd er voor de tweede keer een ziekenfonds in het leven geroepen, om precies te zijn
op 17 september van dat jaar. Het initiatief werd genomen door een selekt gezelschap van
plaatselijke notabelen, namelijk burgemeester B. Vermande, pastoor P. Aenstoots, notaris P.M.
de Ronde Bresser, en gemeentearts N. de Haas, die in dit eerste bestuur als voorzitter optrad.
Het is duidelijk dat dit fonds ingesteld werd met het fonds van Van Renterghem in gedachten.
Ook nu verkreeg men door kontributie te betalen gratis geneeskundige hulp. De leden van het
fonds, naar wij aannemen opnieuw de minder gegoeden, werden ingedeeld in verschillende
klassen. Naar gelang hiervan betaalde men een dubbeltje, 15 cent of 20 cent. Voor een gezin
met 3 kinderen werd maximaal 40 cent gerekend (49).
De verdere lotgevallen van dit fonds zijn ons onbekend; naar wij aannemen is het fonds kort
na zijn totstandkoming weer teniet gegaan.
Ds. F. Domela Nieuwenhuis (50) in Heinkenszand.
De voorganger der socialisten, F. Domela Nieuwenhuis, bevond zich in 1894 in Zeeland, waar
hij op diverse propagandabijeenkomsten de socialistische gedachte uiteen zette. Op 18 februari
trad hij in Yerseke op waar hij een volle zaal trok. Op zondagavond 19 februari kwam hij naar
Heinkenszand, alwaar hij in de zaal van A. van de Berge zijn lezing zou houden. Het vooruit
zicht op deze gebeurtenis bracht het landelijk dorpje danig in beroering. Die ochtend was pas
toor Aenstoots in zijn preek fel tekeer gegaan tegen Domela Nieuwenhuis, en tegen het socia
lisme. Hij waarschuwde zijn parochianen om alle socialistische vergaderingen toch vooral te
schuwen. Ondanks dit was de zaal goed gevuld en wachtte men vol spanning op de dingen die
komen gingen. Toen Domela Nieuwenhuis binnentrad, vergezeld door J. K. van der Veer (51),
hief een aantal aanwezigen ogenblikkelijk het Wilhelmus aan. Het was een bekend feit dat
Nieuwenhuis weinig op had met het Oranjehuis, en meer in internationale verhoudingen dacht.
80
