werkgevers in de land- en tuinbouw. Ook de roomse boeren hadden zich verenigd in Heinkens-
zand, en wel in een afdeling van de rooms-katholieke Land- en Tuinbouwbond (98).
Begin 1931 sloot deze afdeling zich aan bij de regionale Kring Zuid-Beveland. Door het toe
treden tot deze kring bond de plaatselijke L.T.B.-afdeling zich aan het Kringkontrakt, dat de
arbeidsvoorwaarden bepaalde voor de arbeiders. De onderhandelingen over dit Kringkontrakt
begonnen in 1931de partij waar de Kring mee tot overeenstemming moest zien te komen wa
ren de roomse arbeidersverenigingen van St. Deusdedit van 's-Heerenhoek, Heinkenszand,
Kwadendamme, Lewedorp en Ovezande. De L.T.B. startte de besprekingen met het voorstel
om de lonen te verlagen met 10% Dit ging dan in de praktijk betekenen dat per dag de ver
diensten in de maanden november-februari f 1,75, in maart-half mei f 2,— en in half mei-okto-
ber f 2,25 zouden bedragen. Pastoor Geldermans noteerde in het Registrum Memoriale in het
parochiearchief achter deze bedragen: "een erbarmelijk laag loon".
Uiteraard namen de arbeiders hiermee geen genoegen. Er werd hopeloos vergaderd door de
Kring en de plaatselijke afdelingen van St. Deusdedit. Van de zijde van de patroons bestond
niet de geringste toegeeflijkheid, terwijl aan arbeiderszijde reeds met de stakingsgedachte ge
speeld werd. Tenslotte werd door de Kring het voorstel gedaan rijksbemiddeling aan te vragen,
omdat het probleem anders niet opgelost zou worden. Prof. mr. P. J. Aalberse, rijksbemidde
laar, vergaderde kort daarop met de Kring en de arbeidersverenigingen, met uitzondering van
de afdeling Heinkenszand, die zich radikaal opstelde en geen enkele vorm van bemiddeling
wilde accepteren. Het resultaat van deze vergadering was dat men om een onpartijdige uit
spraak zou verzoeken. Mr. Fruytier ontving opdracht de arbitragekommissie voor te zitten. Al
leen de afdelingen van St. Deusdedit van Ovezande en Kwadendamme aanvaardden dit voor
stel; 's-Heerenhoek, Heinkenszand en Lewedorp bleven hiertegen gekant.
Van onverwachte zijde werd toen de zaak beslist. Nog voordat de uitspraak van de arbitrage
kommissie bekend was, stuurde de bisschop van Haarlem, mgr. Aengenent, een vaderlijke ver
maning aan de onwilligen, waarmee hij de leden van St. Deusdedit van bovengenoemde drie
dorpen bedoelde. Mgr. sprak de hoop uit dat het niet nodig zou zijn om bij aanhoudende wei
gering van de arbeiders te moeten besluiten om hen de H. Sacramenten te onthouden, hetgeen
dus neer zou komen op exkommunikatie.
Toen dit schrijven in de afdeling Heinkenszand van de landarbeidersbond voorgelezen werd
ging men meteen door de knieën, en aanvaardde de uitspraak van de kommissie. 's-Heeren-
hoek en Lewedorp hielden nog één dag langer stand, maar gaven toen ook hun verzet op. De
uitspraak van de kommissie luidde: 10% loonsverlaging; het voorstel van de werkgevers was
aangenomen. De arbeidsvrede bleef bewaard (99).
De voornaamste bezigheid van de afdeling bestond de rest van de jaren dertig uit het onder
handelen en opstellen van arbeidskontrakten met de werkgevers. Met name loonshoogte, over-
werkregeling, etc. kwamen hierbij aan de orde. Tot nieuwe konflikten met de andere onder
handelingspartners kwam het na 1931 niet meer. De afdeling leidde een rustig bestaan, geken
merkt door trouw vergaderingsbezoek. Slechts af en toe richtte men de blik naar andere delen
van Nederland, als daar moeilijkheden rezen waarbij roomse arbeiders betrokken waren. Soms
werd dan bij de leden gekoOekteerd voor stakende vakgenoten elders (100).
In de loop van de dertiger jaren ging de bondsafdeling zich vaak bemoeien met de steunrege
ling en werkverschaffing. In veel gevallen ging dit in nauwe samenwerking met de afdeling van
de Christelijke Landarbeidersbond (101). In 1931 verzochten beide instanties om objekten
van werkverschaffing aan te wijzen, toen de kommissie met dat doel amper geïnstalleerd was.
86
