Eversdijk volgens de eerste kadastra
le kaart, opgemeten in 1823. Op de
westelijke hoek van het kerkhof zien we
op deze kaart de plaats van de toren.
Hieruit is goed op te maken hoe de
situering van de kerk geweest is.
In het uiterste westen van de parochie lag het genucht Westdorp (18). Dit was een concen
tratie van waarschijnlijk een tiental boerderijen en boerderijtjes, die ondertussen allemaal
verdwenen zijn. Ter plaatse waren voor de verkaveling van enkele jaren geleden verschil
lende percelen die aangeduid werden met de benaming "de hofstee" of "het hoefje".
Ook werden hier nog regelmatig funderingsresten aangetroffen.
Het patroon van de dorpsvorm is uiterst simpel. De kerk is gebouwd in de vork van twee
samenkomende wegen. Het dorpscentrum wat daardoor is ontstaan is als het ware vanzelf
voortgekomen uit de structuur van het omliggende landschap, 't Hooft noemt Eversdijk
terecht als sprekend voorbeeld van deze ontstaanswijze van een dorpscentrum (19). Met
het simpele verbindingsstraatje aan de noordkant van het kerkhof heeft men het centrum
voltooid. Door de gebruikelijke bouwwijze van de kerk - de lengte-as in de oost-west rich
ting - stonden kerk en toren op een vreemde wijze op het kerkhof. Dit is trouwens mede
een duidelijk bewijs van de manier waarop het dorpscentrum is ontstaan. Zou er namelijk
van enigerlei kunstmatige aanleg sprake geweest zijn, dan zou de ligging er zeker anders
uitgezien hebben, met het kerkhof op een andere manier rondom de kerk.
We kunnen voor het dorp Eversdijk moeilijk een bloeiperiode aangeven. Waarschijnlijk
is het in de tijd vóór de reformatie enkele honderden jaren op een vrijwel gelijk niveau
gebleven met een inwonertal van naar schatting hoogstens tweehonderd. Na de reformatie
zal het geleidelijk aan teruggelopen zijn. Van der Aa zegt in 1843: "Deze heerlijkheid
bevat het gehucht Eversdijk en eenige verstrooid liggende huizen, beslaat eene oppervlakte
van 413 bund. 40 v.r. 13 v.ell., telt 14 h., bewoond door 17 huisgez., uitmakende eenen
bevolking van 80 inw., die alleen hun bestaan vinden in den landbouw" (20). Daarna is
er tot nu toe niet zoveel meer veranderd.
Zonder de economische betekenis in twijfel te trekken moeten we constateren dat, zoals
op vele andere plaatsen, ook in Eversdijk de uitgevoerde ruilverkaveling historisch en dan
vooral op cultuurhistorisch terrein, grote schade heeft aangericht. Het beeld van het land
schap is veranderd, veel van de oude karakteristieken bestaan niet meer, de toegangswegen
zijn verbreed en ontdaan van hun charmes. Wat gebleven is, is het kerkhof met de directe
omgeving. Gelukkig staat dit sedert een aantal jaren onder bescherming van de monumen
tenwet met de omschrijving: "Kerkhof van voormalige parochie Eversdijk, ringvormige,
door weg omgeven begraafplaats. Object van belang uit oogpunt van oudheidkundige en
volkskundige waarde" (21). Het eigendomsrecht van het kerkhof berust bij de Hervormde
gemeente Biezelinge en Eversdijk.
59
