DE JOHANNIETER COMMANDERIJ VAN WEMELDINGE
door J.A. Mol
't Klooster der Edele Jonkvrouwen te Wemeldingen
gewassen tekening in Oostindische inkt, zonder naam (18e eeuw). 17,6/25 cm. Historisch-topografi-
sche atlas van het Zeeuws Genootschap te Middelburg, Rijksarchief Middelburg, nr. 1657. Vermoede
lijk berust de afbeelding geheel op fantasie.
Inleiding
Een zeshonderd meter ten zuiden van de kerk van Wemeldinge ligt de St-Janshoek. Het
terrein ontleent zijn naam aan de bezittingen die de Johannieters of St-Jansheren, zoals ze
in de Lage Landen ook wel werden genoemd, hier tot in de 17e eeuw hadden. Het perceel
waarop ooit hun gebouwen gestaan hebben, staat nog bekend als St-Jansherenhof. Men
vindt het even ten zuidoosten van het punt waar de huidige Blauwhuisweg de Wemelding-
se Zandweg kruist. Het gehele bezitscomplex bestond uit een grote hoeve, een kapel en
een aantal landerijen in de omgeving, en werd de commanderij van Wemeldinge genoemd.
De geschiedenis van deze instelling is tot op heden vrij duister gebleven. De beschrijvingen
van de Zeeuwse kroniek- en historieschrijvers zijn summier en bevatten daarbij de nodige
onjuistheden. De belangrijkste fout schuilt wel hierin dat ze de commanderij als een
klooster voorstellen. Zoals verderop zal blijken, is in Wemeldinge nooit een convent ge
vestigd geweest in de zin van een gemeenschap van mannen of vrouwen die samen een van
de wereld afgezonderd en aan God gewijd leven van gebed en verering leidden. Hoogstens
zou men kunnen spreken van een kloosterdépendance.
Mattheus Smallegange lijkt dit misverstand te hebben veroorzaakt. In zijn bekende
Nieuwe Cronyk van Zeeland situeert hij in Wemeldinge een klooster van edele jonk
vrouwen, waarvan hij overigens niet weet te vertellen tot welke orde het behoorde (1).
Waar haalde hij dit klooster vandaan? Misschien had hij het Victorinnenklooster van
Biezelinge voor ogen, of verwarde hij de commanderij met het Johannieter vrouwen-
35
