moeten, terwijl zij in geen andere woning kunnen komen. De vroeger onbewoonbaar verklaarde
woningen zijn thans weder op nieuw bezet" (6). Deze problemen brachten de gemeente ertoe vanaf
1917 het initiatief tot woningbouw in eigen hand te nemen. Subsidies aan verschillende woning
bouwverenigingen, die zich toelegden op de bouw van arbeiderswoningen, en exploitatie van
huizen door de gemeente zelf, moesten soelaas bieden. In de jaren na de oorlog ontbrak het zeker
niet aan de nodige bouwactiviteiten: gedurende de eerste 6 jaren na de oorlog werden evenveel
woningen gebouwd dan in het decennium ervóór (7). Probleem bleef echter dat er weinig betaal
bare woningen werden aangeboden. Nog in 1928 werd geklaagd over "een gebrek aan goede werk
manswoningen" (8).
De bovengenoemde problemen beperkten zich uiteraard niet tot Goes, ze waren in de grote steden
van het land nog urgenter en leken aldaar aan het einde van 1918 tot een uitbarsting te komen.
In november volgden de gebeurtenissen elkaar in snel tempo op. De beëindiging van de Eerste
Wereldoorlog leidde tot de capitulatie van Duitsland en de vlucht van de keizer naar ons land. In
vele midden-Europese steden braken revoluties uit.
Geïnspireerd door de omwenteling in Rusland een jaar eerder trachtten de revolutionairen overal
radenrepublieken te vestigen. Ook in Nederland werd door de leider van de SDAP, Troelstra, de
mogelijkheid van de instelling van plaatselijke raden van arbeiders en soldaten onder ogen gezien.
Hij verwachtte dat de Nederlandse regering en het parlement vrijwillig afstand van de macht
zouden doen (9). Helaas voor Troelstra bleek de door hem gepredikte revolutie op te veel
weerstand in de samenleving te stuiten. De meerderheid van zijn eigen partij bleef het parlementair
socialisme trouw, doorslaggevend was dat grote delen van het volk niets van de revolutie moesten
hebben. Hoewel achteraf gezien de poging van Troelstra geen schijn van kans had - de historische
voorwaarden ontbraken-, waren de tijdgenoten door de ontwikkelingen verrast en meenden overal
het spook van de revolutie te ontwaren. De regering was gealarmeerd en besloot desnoods met
geweld de poging tot revolutie in de kiem te smoren. Reeds op 12 november, een dag nadat
Troelstra zijn radicale eisen bekend had gemaakt, werd de Vrijwillige Landstorm opgeroepen (10).
De katholieke organisaties in het land waren er nog eerder bij: op 11 november hadden zij al het
initiatief tot de vorming van burgerwachten, die het revolutionair getij moesten keren, genomen
(11). Twee dagen later drong de overheid er bij de gemeentebesturen op aan burgerwachten te
formeren om het land tegen de revolutie te verdedigen (12). In de grote steden, Amsterdam en
Rotterdam, werden de burgerwachten op 14 november gesticht (13). In Goes zou het echter nog
tot januari 1919 duren. Het revolutiegevaar was hier dan ook niet aanwezig. Niets gebeurde hier
ter plaatse, dat in de richting van revolutionaire gisting kon wijzen. Hoe reageerden de stedelijke
autoriteiten op de woelige gebeurtenissen in november 1918 en het optreden van Troelstra?
In het zaterdagnummer van de Goessche Courant, dat op 16 november verscheen, werden de
ontwikkelingen in binnen- en buitenland uitvoerig becommentarieerd. Terwijl over de revoluties
in Duitsland met begrip werd gesproken, werd de poging van Troelstra gezien als een verkrachting
van de democratische beginselen. De libraal Jac. Welieman schreef, dat enkele van de revolu
tionaire eisen, zoals de afschaffing van de Eerste Kamer, het vrouwenkiesrecht, de uitbreiding van
de sociale verzekeringen etc. beter langs parlementaire weg ingewilligd konden worden (14).
De gemeenteraad maakte aan het gebeuren weinig woorden vuil. Tijdens de vergadering van eind
november werd opgemerkt, dat de vreugde over de beëindiging van de oorlog enigszins getemperd
werd "door een dreigende revolutie, doch gelukkig is de Nederlander over het algemeen van een
kalmen en vooruitzienden aard en is ons land zeer waarschijnlijk ook dit gevaar te boven" (15).
Ook de plaatselijke SDAP veroordeelde het optreden van Troelstra. Op een in december volgens
de verslaggever van de plaatselijke krant "druk bezochte" vergadering werd gesteld, dat de
SDAP-leider alleen verantwoordelijkheid droeg:"als Troelstra een vergissing heeft begaan is dit
een fout van hem zelf en niet van de SDAP"(16).
94
