MR. M.J. DE WITT HAMER, SOCIAAL. RADICAAL EN LIBERAAL, BOUWSTENEN VOOR EEN BIOGRAFIE
J.G. van Renterghem (1841-1915). Oprichter en mede eigenaar van een beetwortel fabriek, 1871-1874. Directeur van de oester
maatschappij Triton te Yerseke, 1874-1899. Verder was hij onder meer penningmeester van de Centrale Liberale Kies
vereniging, 1890.
C. Risseeuw (1842- Griffier gemeente Goes 1870-1880, secretaris-ontvanger gemeente Kattendijke en Wilhelminadorp
1871-1880, commissaris in effecten sinds 1872 (samen met V.d. Bilt La Motthe). Hij ging in 1906 naar Vught.
O. Rommerts (1835-1901), typograaf, oprichter van de Friese Werkliedenvereeniging in 1870, waarvan hij voorzitter werd.
Hij werd van 1874-1902 directeur van de Coöperatieve Handelsdrukkerij te Leeuwarden, verder was hij redacteur voor de
Friese Courant, (1886-1902) en lid van de Coöperatieve Commissie in Nederland (1870).
Th. de Rot (1843-1915), typograaf te Rotterdam, in 1871 medeoprichter van het Algemeen Nederlands Werklieden Verbond.
Hij was tevens lid van het comité voor algemeen stem- en kiesrecht (1882) en redacteur van de Werkmansbode (1878).
Mr. P.H. Saaijmans Vader (1799-1891). Rechter in Goes 1857-1866. In 1866 gekozen als lid van de tweede kamer, waar hij
zich als zeer conservatief politicus ontpopte, hij bleef lid tot 1879. In de kamer was hij vertrouweling van zijn vriend (al sinds
zijn studiejaren) Mr. G. Groen van Prinsterer (1801-1876), de oprichter van de ARP. Hij was lid van de gemeenteraad van
1861-1868. Hij was grootgrondbezitter en onder meer eigenaar van de buitenplaats Eversdijk, die hij met zijn vrouw Jkvr.
M.E. Pompe van Meerdervoort bewoonde. Hij was een zeer vermogend man.
Mr. G.W. Sannes (1875-1930). Bezocht de HBS te Hoorn, vandaar naar de KMA te Breda, alwaar hij opgeleid werd voor
beroepsofficier. Hij veranderde van inzicht en ging rechten studeren in Amsterdam; hij studeerde in 1902 af. In 1903 werd
hij officier bij de Raad van Beroep inzake de ongevallenwet te Middelburg; hij werd na de spoorwegstaking lid van de SDAP.
In 1905 werd hij redacteur van de Baanbreker (zie B. Altena voor meer informatie over dit blad en de persoon G.W. Sannes,
in zijn artikelenserie over de socialistische pers in Zeeland in het blad Nieuw Zeeland. 1984/1985). In 1907 werd hij de eerste
socialist in de raad van Middelburg, vervolgens werd hij in 1909 voorzitter van het gewest Zeeland van de SDAP. Hij behoorde
tot de medewerkers van het Weekblad van het Volk; en wij kunnen hem hiermee localiseren tot de groep van marxistisch
georiënteerde SDAP'ers. In 1909, bij de breuk tussen de marxisten en de socaliaal-democraten in de partij bleef hij lid van
de partij. Via Almelo (1911), Groningen (1913) en Rotterdam (1915) alwaar hij griffier was bij de Raden van Beroep, kwam
hij in Den Haag als lid van de tweede kamer voor de SDAP. Dit bleef hij tot aan zijn dood. In zijn Middelburgsche tijd, waarin
hij en zijn vrouw Betsy Sannes actief waren, ontstond de vriendschap voor het leven met F.M. Wibaut; ook Troelstra kon
hij tot zijn intieme vrienden rekenen.
J.Th. Scheepers (1838-1882), typograaf te Arnhem, medeoprichter van het ANWV in 1871, hij was oprichter van de Arnhemse
typografenvereniging in 1862, medeoprichter en lid van hoofdbestuur van de Algemene Nederlandse Typografen Bond in 1866
(eerste vakbond in Nederland). Verder vervulde hij functies in het comité ter bespreking der sociale quaestie (1870) en dat
van het algemeen stemrecht.
Mine H. Schepel (1839-1930).
Jhr. mr. M.L. Schorer (1848-1907), de toenmalige burgemeester van Middelburg.
A. Schraver, voorzitter Coöp. voorschotvereniging en spaarbank 1868-1880, lid bestuur kiesver. Gemeentebelang 1880, secre
taris Kamer van Koophandel 1855-1857, Agent Ass. Mij. tegen brandschade 1870.
F.H. Schulze Delitzsch (1808-1883). Zie ook Becker en Frieswijk, Bedrijven, blz. 21. Schultze Delitzsch had in 1850 in
Delitzsch een kredietvereniging gesticht. Dankzij deze volksbank kwam Delitzsch (de plaats) tot bloei. De vereniging vond
navolging in geheel Duitsland. In 1859 waren er 183 dergelijke verenigingen, in 1865 reeds een kleine duizend. In 1852 startte
Delitzsch een coöperatieve winkelvereniging in Delitzsch, die in de zestiger jaren van die eeuw om zich heen zou grijpen in
Duitsland. In die tijd was ook F.W. Raffeissen (1818-1888) actief in Duitsland met zijn instigatieve werkzaamheden op
agrarisch-coöperatief gebied.
A. Smallegange (1795-1865). Lid van de gemeenteraad van 1861-1873, notaris te Goes.
H. Snijders (1857-1945). Leraar geschiedenis RHBS te Middelburg. Lid hoofdbestuur Liberale Unie. Na de afscheiding van
de VDB in 1901 werd hij voorzitter van het hoofdbestuur van de VDB. Hij maakte in 1896 als commandant van de schutterij
van Middelburg de eerste dienstweigeraar van Nederland mee, nl. J.K. v.d. Veer.
111
