MR. M.J. DE WITT HAMER, SOCIAAL, RADICAAL EN LIBERAAL, BOUWSTENEN VOOR EEN BIOGRAFIE
van een regentenfamilie, en kreeg de daarop afgestemde opvoeding. In zijn kinderjaren speelde hij
met zijn neefje Albert Willem van Renterghem, de latere Europese reus op het gebied van de
psychoanalyse en hypnose. Tussen beide was sprake van een levenslange vriendschap. Zij bezoch
ten elkaar regelmatig. De Witt Hamer verdedigde Van Renterghem in 1882 toen de laatste door
de Goese collega's was aangeklaagd in verband met het onbevoegd bereiden van geneesmiddelen
(9). Ook toen Van Renterghem zich buiten de provincie gevestigd had bleef het contact intensief.
De jonge De Witt Hamer ging in 1862 rechten studeren aan de rijksuniversiteit te Leiden. Hij werd
lid van de studentenvereniging Non Sordent In Undis, waar vooral Zeeuwse studenten lid van
waren (10). Dankzij Multatuli, die in 1860 zijn Max Havelaar publiceerde en in deze tijd van
industriële en ideologische omwentelingen op velerlei gebied, werd er druk gediscussieerd in de
studentenvereniging. In deze tijd moet De Witt Hamer gevormd zijn in zijn links-liberale opvattin
gen, en zijn politieke en sociale grondkeuzen bepaald hebben. Hij ontmoette hier onder andere de
liberaal en zijn latere stadsgenoot A.P. Fokker en de liberaal jhr. H.B. van Tets, met wie hij
vriendschappelijke betrekkingen onderhield. Op 23 maart 1866 promoveerde hij tot doctor in de
beide rechten; zijn dissertatie trok sterk de aandacht en wordt beschouwd als de eerste publicatie
op het gebied van de coöperatieve arbeidsverenigingen in Nederland. De titel luidde "De arbei
ders vereenigingen"; De Witt Hamer promoveerde bij prof. dr. S. Vissering. In het proefschrift
baseerde hij zich op de ontwikkelingen in Duitsland, en op de ideeën van de Duitse econoom en
liberaal F.H. Schulze Delitzsch, die beschouwd wordt als grondlegger van de bedrijfscoöperaties
(inkoop-, verkoop- en voorschotverenigingen voor handwerkers).
Wij zullen hierop nog uitgebreid terugkomen in paragraaf 6, waar we nader op de ideeën en de
persoon van De Witt Hamer zullen ingaan. De pas afgestudeerde vestigde zich als advocaat te Goes
en liet nog in hetzelfde jaar van zijn promotie een publicatie verschijnen (11). Aan zijn bezigheden
te Goes in de periode 1866-1877 zal een aparte paragraaf gewijd worden. Wel vermelden we uit
deze periode zijn reizen naar Egypte (12) en Rusland (13), respectievelijk in 1869 en 1872. Op
deze plaats gaan we ook in op zijn maatschappelijke loopbaan te Goes, van 1866-1877. Zoals eer
der vermeld vestigde De Witt Hamer zich in augustus 1866 als advocaat te Goes. Hij hield kantoor
in de Ganzepoortstraat nr 10a (14). In de Goesche Courant treffen we regelmatig berichten aan
die op een drukke praktijk wijzen. In 1871 werd hij procureur bij de arrondissementsrechtbank
(15). Een jaar eerder werd hij al vermeld als leraar aan de HBS te Goes, waaraan hij een viertal
vakken doceerde, namelijk staathuishoudkunde, staatsinrichting, statistiek en boekhouden (16).
Vanuit deze betrekking fungeerde hij als lid van de commissie eindexamens HBSen in Zeeland.
In zijn functie als advocaat en procureur aan de arrondissementsrechtbank ontmoette hij onder
andere jhr. mr. J.J. Pompe van Meerdervoort, mr. J.A. van Hoek en mr. J.P.H. la Grappe
Dominicus. Confrères waren behalve zijn broers en vader mr. J.H. de Laat de Kanter, mr. M.P.
Blaaubeen en mr. C.P. Lenshoek. In 1875 werd hij benoemd tot plaatsvervangend kantonrechter,
welke functie hij vervulde tot 1877 (17). Op 8 mei 1877 ging hij met zijn broer Jan Gerard een
associatie aan, waarin afgesproken werd dat zijn broer kantoor zou houden te Goes en Michiel in
Middelburg (18). Ook op economisch vlak ontplooide De Witt Hamer enige activiteiten. Hij was
de eerste die te Goes een petroleumhandel oprichtte (19). In januari van 1872 richtte hij samen met
mr. J.P.H. la Grappe Dominicus de petroleumhandel Dominicus en De Witt Hamer op; de maat
schappij zetelde aan de Opril Grote Markt en telde een viertal agentschappen (20). Wat er na 1877,
na het vertrek van zowel De Witt Hamer als Dominicus van deze firma geworden is, is onbekend.
73
