MR. M.J. DE WITT HAMER, SOCIAAL, RADICAAL EN LIBERAAL, BOUWSTENEN VOOR EEN BIOGRAFIE
De Witt Hamer (22). In 1879 werd vanuit het comité ter bespreking der sociale quaestie het nieuwe
comité voor algemeen kiesrecht opgericht. Hierin treffen we naast de bekende figuren zoals Pekel
haring, Van Tets, Heldt, Gerhard. De Rot, Scheepers en Veegens, nieuwe sterren aan het liberale
firmament, zoals mr. W. Heineken en H. Pyterssen Tzn. In dit comité bevonden zich twee figuren
die gezien hun relatie met De Witt Hamer een aparte vermelding verdienen in dit artikel, namelijk
F. Domela Nieuwenhuis en dr. P.C.F. Frowein (23). In 1883 werd De Witt Hamer voorzitter van
het comité. Onder zijn voorzitterschap werd in Den Haag de grote meeting voor het algemeen
stemrecht georganiseerd. In 1886 werd hetzelfde comité wegens ideologische meningsverschillen
ontbonden (24).
De coöperatieve beweging
Een andere al eerder genoemde beweging waarin Michiel Jacq. een zeer belangrijk aandeel in had
was de coöperatieve beweging in Nederland. In 1873 werd op het initiatief van het ANWV het
eerste coöperatief congres gehouden onder voorzitterschap van B.H. Heldt (25). Op dit congres
werd besloten een coöperatieve commissie op te richten die als doel had in woord en geschrift de
beweging der consumptievereniging te bevorderen (26). Leden van de commissie waren behalve
de Goese advocaat mr. A. Kerdijk, mr. H. Goeman Borgesius, mr. H. ter Haar en mr. W. Wagner.
Uit deze groep kwamen diverse brochures voort
(27), er werden lezingen gehouden en initiatieven
genomen; verder werden soortgelijke activiteiten
elders, om tot coöperaties te komen, onder
steund. In 1874 werd een tweede coöperatief con
gres gehouden, waarbij de eerder genoemde
commissie werd uitgebreid met B.H. Heldt, C.
Rommerts, prof. mr. B.H. Pekelharing, A. van
de Velde en J.K.P. Roos. De commissie zocht
naar een orgaan voor de coöperatieve beweging
in Nederland. Via De Witt Hamer werd het
Volksblad uit Goes, toen uitgegeven door de
Vereniging voor Volksbelangen, overgenomen
en omgezet in De Coöperatie Volksblad. Hoofd
redacteur was mr. M.J. de Witt Hamer, zijn
mederedacteuren waren prof. mr. B.H. Pekel
haring, mr. H. Goeman Borgesius, mr. A. Ker
dijk en mr. H. ter Haar (28). Tot december 1877
bleef het blad verschijnen (29). Oorzaken voor
het teniet gaan van deze krant waren het vertrek
van De Witt Hamer naar Middelburg (30) en het
ontstaan van De Werkmansbode, orgaan van het
ANWV, waarin tal van artikelen op het gebied van de coöperatieve beweging verschenen (31). Het
Volksblad werd onder dezelfde naam nog enige jaren voortgezet door de drukkerij de firma Ross
te Goes. Het werd een krant voor regionaal nieuws. De Witt Hamer zou zijn hele leven actief blij
ven in de coöperatieve beweging.
Mr. A. Kerdijk, 1846-1905, o.a. Lid 2e kamer,
directeur van de Rijkspostspaarbank.
Foto IISG te Amsterdam.
75
