MR. M.J. DE WITT HAMER. SOCIAAL. RADICAAL EN LIBERAAL. BOUWSTENEN VOOR EEN BIOGRAFIE
1870 gevoerd door Mr. M.J. de Witt Hamer, hoofdredacteur, Dr. R.A.S. Piccardt, E. Huizenga,
die reeds in October bedankte, T.H. de Beer (sinds October 1870) en C. Risseeuw redactie
secretaris, die in maart 1871 stopte. Vervolgens J.F. v.d. Putte (sinds maart 1871) en Jhr. M.J.
de Marees van Swinderen, sinds maart 1872 (110). Abrahamse noemde nog Dr. A.W. v. Campen
en Dr. H. Japikse, mij is uit het archief hiervan niets gebleken. Hij maakte ook melding dat boven
genoemde redacteuren het redacteurschap voerden tot 1877; dit is onjuist. Alleen De Witt Hamer
bleef het hoofdredacteurschap voeren. Op de algemene bestuursvergadering van 11 december 1873
behandelde het bestuur een voorstel van de redactie van het Volksblad. De redactie had kenbaar
gemaakt te willen aftreden omdat het werk te zwaar werd. Om toch het voortbestaan te garanderen
stelde zij voor van het Volksblad een landelijk blad te maken; een verzoek hiertoe hadden zij ont
vangen van de Coöperatieve Commissie in Nederland (111). Het bestuur besloot te fuseren en een
nieuwe redactie werd gevormd nl. Mr. M.J. de Witt Hamer, Mr. H. Goeman Borgesius, Mr.
A. Kerdijk, Prof. Mr. B.H. Pekelharing en Mr. H. ter Haar. Voor de geschiedenis van dit blad
verwijs ik U naar de paragraaf over de activiteiten van De Witt Hamer in de Coöperatieve Bewe
ging in Nederland. In 1870 vond tevens de oprichting plaats, op initiatief van de Vereniging van
Volksbelangen, van een Vredebond, dit naar aanleiding van de Frans-Duitse oorlog. Op deze bond
zullen we in een aparte paragraaf nader ingaan, omdat De Witt Hamer een belangrijke rol speelde
in deze bond. Verder is te noemen het initiatief dat genomen werd om te komen tot een NV. die
arbeiderswoningen moest bouwen (1871). Dit aspect is verder uitgewerkt in de paragraaf over de
bouwvereniging Help U Zelve. De voorstellen om een volksgaarkeuken (1871) en een bureau voor
dienstverschaffmg op te richten (1872) hadden geen resultaat. Wel gerealiseerd werd een comité
dat de arbeiders adviseerde bij het emigreren (112). In datzelfde jaar (1872) werd er door de vereni
ging een cursus staathuishoudkunde voor dames gegeven; docent (uiteraard): Mr. M.J. de Witt
Hamer (113). Vervolgens werd er in 1874 een comité opgericht ter bevordering van volksgym-
nastiek (114), dit ging in 1877 ter ziele. Mr. M.J. de Witt Hamer is tien jaar lid van het algemeen
bestuur geweest, onder meer secretaris (1867-1870) en vice-voorzitter (1875-1877).
Een tweetal initiatieven willen we thans nader belichten, omdat met name De Witt Hamer hierin
een belangrijk aandeel had, nl. de Goesche Vredebond en de Coöperatieve Voorschotvereniging
en Spaarbank.
De Goesche Vredebond
Abrahamse liet vanuit de Vereniging van Volksbelangen de Goesche Vredebond ontstaan, hij
dateerde deze in 1871 (115). Deze datum is incorrect; zowel de Goesche Courant als Kamphuis
in zijn studie over Het Algemene Nederlandse Vredebond 1871-1901, getuigen van andere feiten
(116). In de notulen van 8 september 1870 van de Vereniging van Volksbelangen werd een voorstel
behandeld van Mr. M.J. de Witt Hamer. Het voorstel behelsde de oprichting van een Vredebond,
dit naar aanleiding van de Frans-Duitse oorlog in 1870. Besloten werd een commissie te installeren
waarin de oprichting werd voorbereid (117). Op 13 september werd er een bijeenkomst voor vrede
belegd in het slot Oostende, aldaar werd besloten tot oprichting van een Vredebond (118). Op 23
september werd een tweede vergadering gehouden, de bond telde toen al 125 leden, een bestuur
werd gevormd en de statuten en huishoudelijk reglement vastgesteld (119). Dr. A.P. Fokker werd
gekozen als afgevaardigde naar het hoofdbestuur van de Vredebond (120). De bond ontplooide zijn
eerste activiteiten; zo richtte zij een adres aan koning Willem III om het recht van oorlogsver
klaring over te dragen aan de staten-generaal (121) en werden in november van dat jaar lezingen
85
