O.W. HOOGERHUIS en L.F.S. JANSEN
Grafiek 2.1
Analfabetisme per 10-jarige periode Goes 1811-1900
100-,
analfabetisme bij huwelijkssluiting
H 1 (mannen)
H 2 (vrouwen)
80 -
70-
analfabetisme per schoolperiode
S 1 (mannen)
S 2 (vrouwen)
60-
50-
0 -
iiiiiiiiiii_
Voor 1801 1811 1821 1831 1841 1851 1861 1871 1881 1891
1801 10 20 30 40 50 '60 /70 80 /90 '1900
Wat kan nu gezegd worden over de Goese uitkomsten indien deze in een bredere context worden
geplaatst? Er besta-t helaas weinig vergelijkingsmateriaalde bestaande Nederlandse studies
nemen bovendien slechts een korte periode in ogenschouw.
Alleen Van der Heijdens's studie over de Kempen bestudeert op micro-niveau het analfabetisme
voor de gehele 19e eeuw. Bij confrontatie van dit onderzoek met de Goese uitkomsten moet vast
gesteld worden dat grosso modo de percentages voor Goes slechts de helft bedragen van het analfa
betisme in de Kempense gemeenten Reusel. Bladel c.a., Hooge- en Lage Mierde en Hulsel. Het
verschil tussen een stedelijke populatie - meestal, zoals ook in Goes, met een ruimer onderwijsaan
bod in loco en gemeenten met een agrarische signatuur manifesteert zich hier op duidelijke wijze.
In de eerder vermelde landelijke steekproef van Van der Woude betreffende de alfabetiseringsgraad
in het tijdvak 1813-1819 bedroeg de lees- en schrijfvaardigheid in geheel Zeeland voor mannen
79% en voor vrouwen 59%. Zeeland nam hierbij landelijk gezien een middenpositie in: mannen
rangnr. 5 en vrouwen rangnr. 7. Groningen, Friesland, Drenthe en Noord-Holland scoorden voor
de beide sexen het hoogst.
De uitkomst voor de Goese mannen was in ons onderzoek vrijwel gelijk aan Van der Woude's
steekproefresultaat. Het analfabetisme van de vrouwen in Goes was echter gunstiger, i.e. ongeveer
6 procentpunten onder het provinciale gemiddelde.
Zoals besproken ontbreekt vergelijkingsmateriaal voor toetsing van lange termijnontwikkelingen.
Vergelijking van de Goese resultaten met verbrokkelde Nederlandse onderzoekingen achten wij
niet zinvol, vooral ook gelet op de geringe uniformiteit in de gebruikte onderzoeksmethoden. Regi
onale vergelijking van de beperkt beschikbare onderzoeksresultaten over het analfabetisme in Zee-
8