ANALFABETISME EN ONDERWUSDEELNAME IN GOES GEDURENDE DE 19E EEUW
land hebben wij eerder uitgevoerdhet gesignaleerde verschil tussen stedelijke populaties en het
platteland bleek eveneens in deze deelstudies (11).
Belgisch vergelijkingsmateriaal is daarentegen ruimschoots voorhanden. Echter vanwege de min
der gunstige situatie van het lager onderwijs in de vorige eeuw ligt het analfabetisme hier over vrij
wel de gehele linie aanzienlijk boven de Nederlandse cijfers (12).
Confrontatie met de Belgische cijfers hebben wij in dit onderzoek dan ook achterwege gelaten.
2.3 Analfabetisme en generatieverschillen
In de Kempische gemeenten bleek dat meer dan 60% van de ouders afwezig was bij het huwelijk
van hun zoon of dochter (13). In ons onderzoek was dit percentage ietwat gunstiger; het absentie
gemiddelde vertoonde voor de in Goes gesloten huwelijken een range van 48-59%.
Tabel 2.2 Ouderabsentie bij de huwelijksvoltrekkingen in Goes 1811-1900.
Absentie vader van de bruidegom 58.4%
Absentie moeder van de bruidegom 52,6%
Absentie vader van de bruid 54,5
Absentie moeder van de bruid 48,9%
Deze uitkomsten laten het bekende verschijnsel zien dat de moeders bij de gesloten huwelijken
vaker aanwezig waren dan de vaders. In het vervolg van deze paragraaf is de generationele over
dracht van het (an)alfabetisme onderwerp van bespreking. In dit verband gaat het dus om de
invloed van het ouderlijk milieu op de geletterheid van de kinderen. In eerste instantie besteden
we aandacht aan de ouders als alfabete c.q. analfabete gezinseenheid.
Tabel 2.3 Alfabetiseringsgraad van de man en de vrouw te Goes in de 19e eeuw met alfabete (A)
en analfabete (B) ouders
MAN
ALF
VROUW
ALF
(A)
(B)
(A)
(B)
1811/20
64,3
17,4
49,2
24,6
1821/30
60,1
14,1
55,3
9,9
1831/40
64,9
15,8
54,7
11,2
1841/50
64,0
16,7
47,5
11,6
1851/60
64,3
23,0
54,8
14,6
1861/70
67,8
19,6
62,9
17,1
1871/80
79,8
26,3
68,7
23,6
1881/90
79,9
24,6
70,8
21,7
1891/1900
75,5
19,5
73,0
29,9
Uit tabel 2.3 kan worden afgeleid dat alfabete ouders voor het merendeel alfabete kinderen hadden
en omgekeerd. Slechts een klein percentage alfabete ouders dragen hun geletterdheid niet over op
hun kinderen. De zoons van alfabete ouders boeken in de 19e eeuw in vergelijking met de meisjes
een veel geringere groei; de stijging bij jongens bedraagt ca 10%, bij de meisjes ca 25%. Hieruit
9
