A.L. KORT
Ook nu mochten geen boeken worden gebruikt, die strijdig waren met ,,den Christelyke en na Gods
Woord Hervormde GodsdienstDit betekende, dat nog in de tweede helft der achttiende eeuw
kinderen in de leeftijd van vier tot veertien jaar werden opgescheept met het van buiten leren van
de Heidelbergse Catechismus, de Historie van David, de Spreuken van Salomon en het Geslacht
van Adam, om slechts enkele werken te noemen. Het enige lichtpuntje op de boekenlijst was de
„Trap der Jeugd", waarin voor het eerst een poging werd gedaan de leerstof aan te laten sluiten
bij het niveau van de leerling (13).
Nieuw in de verordening was dat kinderen van bedeelde ouders kosteloos onderwijs genoten. Het
gold evenwel niet voor alle kinderen, slechts voor degenen, die als zodanig door de regenten van
het armbestuur waren uitverkoren. Zij moesten in het lokaal van de Nederduitse school op een
aparte plaats zitten.
De inspektie werd minder frequentslechts twee maal per jaar werd de school door de scholarchen
bezocht en ook nu diende de meester zijn leerlingen terdege voor te bereiden op het bezoek.
Al met al lijkt het reglement van 1768, dat ook op de Franse scholen van toepassing was, een kopie
van de zeventiende eeuwse schoolorde. Er was nauwelijks iets veranderddit gold voor de leerstof,
de methode van onderwijs, de positie van de onderwijzer en de passieve rol van de overheid in
het geheel. Het stadsbestuur controleerde of de bestaande scholen de regels niet overtraden, maar
stak zelf geen hand uit om het onderwijs in de stad te stimuleren. Aan de „onkunde" van de
burgerij zal met de invoering van het reglement zeker geen einde zijn gekomen.
Het Hanenboek. Het Hanen- of ABC-boek was van de zeventiende tot in de negentiende eeuw het enige leesboek voor de
kinderen van de lagere school. Let op de acht verschillende lettertypen, die de kinderen moesten leren. De haan was het sym
bool van de oplettendheid. De leerlingen moesten in dit opzicht het dier als voorbeeld nemen.
Het was de vooruitstrevende burgerij, die in de tweede helft van de achttiende eeuw beïnvloed door
de idealen van de Verlichting, de belangrijkste stoot tot onderwijsvernieuwing gaf. Zij wilde de
school niet alleen bevrijden uit haar strakke kerkelijke keurslijf, maar haar bovendien toegankelijk
Oetn twMnt m llanfc»FWta/
JS» s*t sSfcst Swt» f w »cs®9l
Asbcdcfgaljk os a 0 p a
r f t t a 9 v y i.
Atkedtfgkijkimntfftrfsfav w *}z,
54
