A.P. DE KLERK Nog jaren nadien zullen deze financiële problemen spelen. Ze worden nog vergroot doordat de herstelwerkzaamheden soms provisorisch uitgevoerd blijken te zijn. In 1615 komt de rekenkamer met een advies inzake deze kwestie, gezien de extravagante inkosten van refectiën, reparatiën ende onderhoudt van de kercken. Men vindt het proffytelycker voor eens in meerder kost te vallen, dan in groote Jaerlycksche reparatiën. Dat bewijzen wel de vele kerken, vooral op Walcheren, die er sinds de wederopbouw slecht aan toe zijn. Ze zijn namelijk in de hitte van den Oorloge zeer light opgesmeten (72). Inderdaad lijkt het erop dat de Staten overspoeld worden met verzoeken om steun, zij het niet uitsluitend om geldelijke steun! Op zeker ogenblik vraagt de schout van Grijps- kerke om zeekere boomen van het bosch van Westhoven tot reparatie van hun kercke. De betrokken rentmeester krijgt dan opdracht dit rekwest te onderzoeken, en na te gaan ofter gheen middel en is, zonder tvoorscreven bosch te blooten (73). Tot tweemaal toe in één jaar vragen bestuurders en ingezetenen van Nieuwerkerk (Duiveland) om reparatie hunner kerk (74). Op het tweede rekwest krijgen zij de toezegging dat de nootelicke repa ratie...tegen regen ende windt zal plaatsvinden, en dat men de kerk zal accomoderen ter exercitie des Goddelicken Woordts naer behooren (75). Soms zijn het de ambachtsheren die als drijvende kracht om assistentie bij de restauratie of de wederopbouw vragen. In 1593 is het bijvoorbeeld de heer van Mont St. Aldegonde die (overigens niet voor de eerste keer!) een verzoek indient ten behoeve van West-Souburg (76). Bijna twee jaar later is het eindelijk zover dat een gecommitteerde verslag kan doen van zijn bezoek aan de betrok ken kerkgetoond worden dan ook het besteck ende plante gemaect tot opbouwinge ende reparatie derselven (77). Overigens waren over deze kerk, de vroegere kapittelkerk, al eerder problemen gerezen. Op 4 juli 1578 hadden de ambachtsheren de Staten verzocht voorder affworpe ervan te verhinderen. De kerk fungeerde toen blijkbaar als een steengroeve. De staten zonden het rekwest door aan de magistraat van Vlissingen, en verboden intussen alle faictelijcke brekinge, demolitie ende vervoeringe van de materialen (78). Toen een jaar later Philips de Mamicx, heere van St.-Aldegonde het verzoek herhaalde, en vroeg te verbieden aen eenen yegelicken, van geen steenen, calck, taras oft andere materiaelen te vervoeren van de kerck ende ambachtsheerlicheyt namen de Staten dit hoog op. Dat daarbij de status van de rekwestrant een niet onbelangrijke rol zal hebben gespeeld, behoeft geen twijfel. Ze ontboden nu ene Pier Mae, verboden hem materialen af te voeren en tras te malen, en gelastten hem syne meulen te weren, ten ware hy eenich bescheet hadde vanwegen de Gemeyne Zaecke ter contrariën (79). Er had zich dus op de puinhopen blijkbaar een kleine industrie ontwikkeld! Zo vasthoudend zijn tegenpartij, zo vasthoudend was ook (nu metselaar) genoemde Pieter Pieterssen Mae. Hij beriep zich enkele dagen later op een eerder, waarschijnlijk door de Vlissingse overheid gedane toezegging (80). De besluitvorming; invloed van de wereldlijke overheid Het komt ons wenselijk voor nader in te gaan op de rol van de wereldlijke overheid in het besluit vormingsproces. We constateerden dat op grote schaal en vrijwel overal, met name in de jaren 1572-1577, kerken ten gevolge van oorlogshandelingen geheel of gedeeltelijk worden verwoest. In de wederopbouwfase blijkt dat sommige van deze kerken worden verkleind (bijvoorbeeld Ritthem, Meliskerke)sommige worden aan hun lot overgelaten of afgebroken (bijvoorbeeld Poppekerke en (aanvankelijk) West-Souburg); andere ten slotte worden hersteld (bijvoorbeeld Grijpskerke en Nieuwerkerk). De uiteindelijke beslissing wordt genomen door de Staten, meer in het bijzonder: gecommitteerde raden. Nu mag men verwachten dat bij de afweging verschillende factoren gewicht in de schaal hebben gelegd. We kunnen ondermeer denken aan de financiën, aan 96

Tijdschriftenbank Zeeland

Historisch Jaarboek Zuid- en Noord-Beveland | 1987 | | pagina 98