Afbeelding 65. Fragment van afbeelding 55 met kerkeraadsbank.
figuurlijk, maar in de kerk ook letterlijk hoger zat, als symbool van ,,de oude opvatting dat op
bijbelse gronden aan de overheid eer moet worden bewezen op een duidelijk herkenbare
wijze." (28)
Ook tegen het portaalschot stond een vaste bank. Aanvankelijk was dat een enkele bank; pas in
1900 is daar een tweede bank voorgezet. (29)
De kerkvloer
Zoals we reeds zagen was de kerk bij de bouw in 1672 voorzien van een tegelvloer van grijs-blauwe
leisteen. Daar er in de kerk zo nu en dan begraven werd, zal de ligging van de vloer door inklinking
van de graven allengs minder vlak en egaal geworden zijn. In 1888 werd boven delen van de oude
vloer een nieuwe vloer van plavuizen gelegd en wel in de gangpaden en bij de preekstoel, dus in
de tuin (zie bijlage 5). De vloer in het middendeel der kerk, waar de stoelen stonden, werd pas
in 1900 van een nieuwe plavuizenvloer voorzien. (30) Toen in 1917 alle banken en stoelen door
nieuwe banken werden vervangen, werd de gehele kerkvloer, met uitzondering van de gangpaden,
door een nieuwe verhoogde houten vloer bedekt. In een nog later stadium werden ook de gang
paden met hout bevloerd. Op afbeelding 67 is het .patroon" van de indeling der kerk in de houten
vloer te zien.
Begravingen in de kerk hebben waarschijnlijk al vrijwel vanaf het begin plaats gevonden. Het was
immers een algemeen gebruik dat zij die het konden betalen, hun overleden familieleden in de kerk
lieten begraven. Daarbij bleven de gewoonten en gebruiken van vóór de Reformatie onverminderd
in zwang, (31) zelfs in plaatsen als 's-Heerenhoek, die pas na de Hervorming ontstonden, en in
kerken als de onze die speciaal voor de gereformeerde eredienst waren gebouwd. Hoezeer dat uit
gereformeerd oogpunt bezien ook zonder betekenins of zelfs ongewenst was, bleef men de doden
109
