1. INLEIDING
Probleemstelling
Het doel van het onderzoek waarvan hier de resultaten worden gepubliceerd, was een beeld te
krijgen van de gehele bouwgeschiedenis van de kerk. Hoewel primair gericht op het kerkgebouw
zelf. is het onderzoek niet daartoe beperkt gebleven, maar enigermate verbreed teneinde de rele
vante gegevens niet alleen in onderlinge samenhang maar ook in de context van de dorpsgeschie
denis te kunnen plaatsen. De bouw van de kerk is bovendien beschouwd in het bredere verband
van de protestantse kerkenbouw in heel Zeeland tijdens de zeventiende eeuw. De probleemstelling
zoals die is gehanteerd kan dan ook worden geformuleerd als het onderzoek naar:
- De geschiedenis van de Nederlandse Hervormde gemeenschap in 's-Heerenhoek, mede in
relatie tot de andere bevolkingsgroepen, voor zover deze van belang is voor de bouwgeschie
denis van de kerk;
- de aanleiding voor het bouwen van de kerk in 1672 en de wijze waarop die tot stand is gekomen
en gefinancierd;
- de oorspronkelijke bouwvorm en constructie van de kerk en de plaats die deze, uit een oogpunt
van bouwkunst beschouwd, innam tussen de andere kerken die in de zeventiende eeuw in
Zeeland zijn gebouwd;
de lotgevallen van het kerkgebouw: onderhoud, verbouwingen en gebruik gedurende drie
eeuwen;
de oorzaken van het verval in deze eeuw en de uiteindelijke oorzaak van de afbraak in 1985.
De feiten uit de eigenlijke bouwgeschiedenis zijn daarbij onder andere met de volgende vragen
benaderd
- Wat was de aanleiding en wie de initiatiefnemer;
- wie was de ontwerper van het plan en welke aannemer voerde het uit;
- wat waren de kosten.
Het zal duidelijk zijn dat niet steeds op alle vragen een bevredigend antwoord kon worden
gevonden. Niet alleen is daarvoor het bronnenmateriaal te beperkt; ook de wèl aanwezige stukken
geven vaak geen uitsluitsel.
Opzet van het onderzoek
Doorgaans wordt in publikaties over oude kerken veel aandacht besteed aan aspecten van historie,
architectuur en decoratie van het gebouw, maar blijven de technische en constructieve aspecten min
of meer op de achtergrond. Mijns inziens ten onrechte, want elk gebouw, dus ook een kerk, is
primair een technische constructie. In dit boek heb ik dan ook getracht de kerk vanuit technisch
en constructief oogpunt voldoende te belichten. Eerlijkheidshalve moet daarbij worden opgemerkt
dat in dit speciale geval, waarbij het gebouw tot de laatste steen is afgebroken, het heel wat gemak
kelijker is geweest onderzoek te doen naar de constructie dan in gevallen waar, bij wijze van
spreken, nog geen spijker mag worden verwijderd. Het onderzoek dat is verricht bestond globaal
13